مالک پاکدل - دانش آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری، گروه منابع طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران
محسن ملکی - استادیار، گروه منابع طبیعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

مراتع یکی از آسیب پذیرترین منابع کشور ایران هستند که از زمان ملی شدن، به عناوین مختلف مورد تعرض قرار گرفته اند. قانون اصلاحات ارضی و ماده های مصوب آن از دلایل اصلی واگذاری اراضی ملی محسوب شده است. هدف از انجام این تحقیق بررسی تغییرات کاربری اراضی بر اساس مستندات موجود در سوابق اجرای مقررات منابع طبیعی، امور اراضی، وضع موجود در آن دوران و وضعیت کنونی است. این تحقیق از نوع کمی و کاربردی بوده و جامعه آماری آن را شش پلاک از توابع شهرستان بیله سوار استان اردبیل تشکیل می داد. امکان دسترسی به پرونده های ثبتی این پلاک ها و نزدیکی آن به یکدیگر، از دلایل انتخاب این منطقه بود. پس از دریافت اطلاعات، نقشه ها در محیط Arc GIS تدقیق شدند. می زان همپوشانی تمامی نقشه ها با استفاده از ضریب کاپا در محیط Idrisi Selva سنجیده شد. با استفاده از عکس های هوایی سال ۱۳۴۱ و وضع موجود با استفاده از تصاویر ماهواره ای گوگل ارث (سال ۱۳۹۴) تمامی مساحت های اراضی ملی و مستثنیات در دوره های مختلف با هم مقایسه شدند. برای انجام این مقایسه، از آزمون t جفتی استفاده شد. نتایج نشان داد، بین سطح اراضی ملی و مستثنیات، در زمان اجرای مقررات منابع طبیعی و عکس های هوایی همان دوران اختلاف معنی دار وجود دارد. در حالی که اسناد امور اراضی در همان دوران، اختلاف معنی داری با عکس های هوایی نداشتند. همچنین اجرای قوانین مختلف واگذاری اراضی تا سال ۱۳۹۴، منجر به واگذاری تا بیش از ۹۰ درصد اراضی ملی در این منطقه شده است. در زمان ملی شدن مراتع، بهره برداران با شخم بیشتر اراضی ملی، سعی در تبدیل آن به زمین زراعی داشتند. تشخیص موات و بایر بودن زمین نیز یکی دیگر از دلایل متفاوت بودن آمار این دو ارگان بوده است. پیشنهاد می شود، با پیاده کردن کامل نظام کاداستر و اتخاذ قوانین علیه متصرفان زمین، محافظت از اراضی ملی صورت گیرد.

واگذاری اراضی ملی, تصرف, اجرای مقررات امور اراضی, عکس هوایی, شخم غیرقانونی