اردوان قربانی - دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران
لیدا عندلیبی - دانشجوی دکتری علوم ومهندسی مرتع، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران
فرید انفرادی - دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران
فرزاد میرزایی آقچه قشلاق - دانشیار گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران
جمال سیف دواتی - استادیار گروه علوم دامی، دانشگاه محقق اردبیلی، ایران
جابر شریفی نیارق - استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات ترویج و آموزش کشاورزی، اردبیل، ایران

اطلاعات کیفیت علوفه به مدیران مرتع در انتخاب روش های چرایی مناسب به منظور ارتقاء عملکرد دام ها بدون صدمه زدن به اکوسیستم کمک می کند. هدف این تحقیق بررسی ارزش غذایی سه گونه مرتعی Thymus kotschyanus،  Artemisia melanolepisو Artemisia austriaca در مراحل فنولوژی و ارتفاعات مختلف در سال ۱۳۹۵ بوده است. با توجه به حضور گونه­ها، سه مکان در جنوب­شرقی سبلان در محدوده پیست اسکی آلوارس در دامنه ارتفاعی ۲۴۰۰-۲۲۰۰، ۲۶۰۰-۲۸۰۰ و ۳۲۰۰-۳۰۰۰ متر از سطح دریا انتخاب شدند. در هر سایت تعداد ۵۰ نمونه از پایه های گونه ها در سه مرحله فنولوژیکی برداشت شد. ارزش غذایی گونه ها با تعیین درصد ماده خشک، خاکستر، ماده آلی، پروتئین خام، درصد چربی، دیواره سلولی بدون همی سلولز[۱] و الیاف نامحلول در شوینده خنثی[۲]، عناصر ماکرو (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و سدیم) و میکرو (آهن، روی، مس و منگنز) در آزمایشگاه اندازه گیری و با استفاده از تجزیه واریانس در قالب طرح کاملا تصادفی ارزیابی شد. برای مقایسه میانگین از روش چند دامنه ای دانکن استفاده شد. با توجه به تفاوت ارتفاع در رویشگاه T.kotschyanus و A.melanolepis، تاثیر ارتفاع بر صفات این گونه ها به­طور جداگانه با آزمون t مستقل بررسی و نتایج نشان داد تغییرات ارتفاع بر ارزش­غذایی و عناصر ماکرو و میکرو T. kotschyanus و A. melanolepis تاثیری نداشت. اختلاف بین مراحل فنولوژیکی در گونه­ها معنی­دار بود. بیشترین و کمترین درصد ماده آلی در مرحله بذردهی و رویشی به ترتیب در A. austriaca (۴۳/۹۴ درصد) و A. melanolepis (۴۹/۹۱ درصد) بود. با پیشرفت مراحل رشد، کاهش معنی داری در درصد چربی، پروتئین خام و خاکستر در گونه ها مشاهده شد (۰۵/۰p <). بیشترین پروتئین خام در A.melanolepis در مرحله رویشی (۱۷ درصد) و کمترین در A. austriaca در مرحله بذردهی (۵/۷ درصد) مشاهده شد. با پیشرفت مراحل رشد ماده آلی و خشک، NDF و ADF در گونه ها افزایش یافت. فسفر، پتاسیم، نیتروژن و سدیم در گونه ها با پیشرفت مراحل فنولوژی کاهش معنی داری داشت (۰۵/۰p <). بیشترین فسفر در مرحله رویشی در A. austriaca (۳۴/۰ درصد) و کمترین (۱۲/۰ درصد) در T. kotschyanus در مرحله بذردهی ثبت شد. در مجموع گونه های A.austriaca، A.melanolepis وT. kotschyanus دارای ارزش غذایی بالا و عناصر معدنی مناسب که می­توان آن­ها را به عنوان علوفه جایگزین در شرایطی که سایر گونه های علوفه­ای مرتع تقلیل یافته اند، استفاده کرد.

تامین علوفه, مراحل رویشی, دیواره سلولی بدون همی سلولز, الیاف نامحلول در شوینده خنثی, پروتئین خام, درصد چربی, تغذیه دام