هاجر احمد حسینی - کارشناسی ارشد، تاریخ اسلام، دانشگاه علوم انسانی اراک

با نبوت حضرت محمد (ص) تحولات عظیمی نه تنها در شبه جزیره عرب، بلکه در جهان آن روز در زمینه های مختلف رخ داد. ازجمله اینکه پیامبر اکرم (ص) پایه های سیاسی اسلام را پایه گذاشت و برای دفاع از آن در مقابل دشمنان اسلام مبارزه نمود که مهمترین پیروزی آن فتح مکه و گسترش اسلام در سرزمین حجاز (نیمه غربی جزیره العرب) بود؛ و حتی آن حضرت جهت تحکیم مرزهای اسلامی چندین جنگ (موته و تبوک) با رومیان در شام انجام داد. ازآنجاییکه پیامبر متعلق به خاندان بنی هاشم بود که به عنوان یکی از خاندان قبیله قریش از جایگاه والایی در زمان جاهلیت برخوردار بودند، با ظهور اسلام نیز بنی هاشم بر اساس اعتقاد و باور دینی به رسالت و شخصیت پیامبر «ص» در ساختار سیاسی-اجتماعی صدر اسلام، نقش سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برجسته ای را جهت حمایت و دفاع از پیامبر (ص) و تلاش برای ترویج فرهنگ اسلامی عهده دار شدند. از آنجایی که پس از رحلت پیامبر (ص) فتوحات اسلامی ادامه پیدا کرد که نتایجی مانند گسترش اسلام خارج از مرزهای اسلامی به وجود آمد، بنابراین پژوهش حاضر باهدف شناخت بیشتر این فتوحات و نقش بنی هاشم در آنها به دنبال این سوال بوده است که نقش بنی هاشم در فتوحات اسلامی تا پایان حکومت امویان چگونه بوده است؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است. فتوحات اسلامی در سه دوره خلفای راشدین، خلفای صوفیانی و مروانی موردبررسی قرارگرفته و نتایج تحقیق نشان داده است که بیشترین نقش بنی هاشم در زمان رسالت بوده است؛ چنانکه باید گفت بدون حضور حضرت بنی هاشم در فتوحات صدر اسلام، پیروزی های به دست آورده ممکن نبود، هرچند در زمان خلفای راشدین نیز بنی هاشم در فتوحات اسلام تاثیرگذار بوده اند، ولی بعدازآن نقش بنی هاشم به خاطر عواملی ازجمله کینه هایی بنیامیه با بنی هاشم و عدم استفاده از وجود آنان در امور کشوری و فتوحات اسلامی کمرنگ بوده و در برخی دوره ها هیچ تاثیری از آنان دیده نمی شود.

بنی هاشم، خلفای راشدین، امویان، مروانیان، فتوحات اسلامی، جنگ، بیعت