محسن کاظمی - استادیار، گروه علوم دامی، مجتمع آموزش عالی تربت جام، ایران
رضا ولی زاده - استاد، گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

آگاهی از ارزش تغذیه ای گیاهان مختلف مرتعی، می تواند به دامداران در تهیه یک جیره مناسب، کمک شایان توجهی بکند، از این رو آزمایشاتی با هدف تعیین ترکیبات شیمیایی، مینرالی، تولید گاز و سایر پارامترهای تخمیری چهار گونه گیاه مرتعی قابل رویش در منطقه تربت جام (شامل Arctium lappa، Verbascum thapsus ، Althaea officinalis و Ferula hermonis) انجام شد. گیاهان فوق در زمان قبل از گلدهی به صورت تصادفی جمع آوری شدند. دامنه پروتئین خام (۸۷/۲۲-۸۵/۱۵ درصد)، خاکستر (۱۰/۱۶-۲۷/۸ درصد)، چربی خام (۷۵/۵-۸۵/۰ درصد)، الیاف نامحلول در شوینده خنثی (۵۳/۳۷-۲۷/۱۹ درصد)، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (۵۳/۲۶-۵۳/۱۵ درصد)، لیگنین نامحلول در شوینده اسیدی (۴۳/۵-۸۳/۳ درصد) و فیبرخام (۷۴/۲۱-۴۹/۱۲ درصد) برای چهار گونه گیاهی متفاوت بود. بیشترین مقدار کلسیم (۲۶/۱۲ گرم/کیلوگرم ماده خشک) مربوط به Althaea officinalisبود. فراسنجه های تولید گاز و سایر پارامترهای تخمیری در بین گیاهان نیز متفاوت بود به طوری که بیشترین مقدار تولید گاز در زمان های ۱۲، ۲۴ و ۴۸ ساعت انکوباسیون (به ترتیب ۳۲/۴۷، ۶۴/۶۱، ۲۱/۷۱ میلی لیتر)، پتانسیل تولید گاز (۷۰/۷۵ میلی لیتر)، تجزیه پذیری ماده خشک و ماده آلی (به ترتیب ۹۹/۸۲ و ۶۰/۸۴ درصد)، انرژی قابل متابولیسم (۶۶/۱۰ مگاژول در کیلوگرم ماده خشک)، انرژی خالص شیردهی (۵۱/۶ مگاژول در کیلوگرم ماده خشک) و کل اسیدهای چرب فرار (۶۲/۳۶ میلی مول در لیتر) در Verbascum thapsusمشاهده شد. یک ضریب همبستگی منفی بین گاز تولید شده در زمان ۲۴ ساعت انکوباسیون با چربی خام، پروتئین خام و نیتروژن آمونیاکی مشاهده شد. مقایسه فراسنجه های تولید گاز و پارامترهای تخمیری و تجزیه پذیری در بین گیاهان مورد مطالعه حاکی از آن بود که گونه Verbascum thapsus از پتانسیل تغذیه ای بالاتری برخوردار می باشد.

گیاهان مرتعی, ارزش تغذیه ای, جیره, خراسان رضوی