محرم اشرف زاده - دانشجوی دکتری، علوم مرتع، گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران
حمید نیک نهاد قره ماخر - استادیار، گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران
غلامعلی حشمتی - استاد، گروه مدیریت مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران
محمدجمال سحرخیز - استاد، گروه باغبانی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، ایران
مجید قربانی نهوجی - استادیارپژوهش، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران

کلماتیس اصفهانی (Clematis ispahanica) از گونه های خوشخوراک کمیاب و در حال انقراض کشور ایران می باشد. در این تحقیق پراکنش این گونه در مراتع شهرستان های بوانات و مهریز واقع در استان های فارس و یزد مورد بررسی قرار گرفت. به منظور نمونه برداری از پوشش گیاهی، مناطق مورد مطالعه طبقه بندی شد و سپس با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک ۳۰ پلات ۲×۳ متر مربعی در مناطق کلید مستقرگردید. نمونه برداری به دلیل خشبی بودن سایر اندام های گیاه، فقط از برگ های آن با ۵ تکرار و ثبت گونه های همراه انجام شد. نمونه های خاک از عمق ۳۰-۰ سانتی متری پلات ها (بر اساس عمق ریشه داونی) برداشت گردید. از آزمون t مستقل جهت مقایسه خصوصیات شیمیایی خاک دو منطقه استفاده شد. به منظور تعیین موثرترین مولفه های تاثیرگذار بر خصوصیات خاک دو منطقه از روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA) استفاده شد. از طرح فاکتوریل جهت بررسی اثر مرحله فنولوژیکی، منطقه و اثر متقابل منطقه×مرحله فنولوژیکی بر روی شاخص های کیفیت علوفه (CP، DMD، ME و ADF) استفاده شد. سپس با استفاده از طرح کاملا تصادفی چگونگی اثر متقابل منطقه × مرحله فنولوژیکی بر روی کیفیت علوفه بررسی شد. نتایج نشان داد که واقعیت انتشار و بهترین الگوی پراکنش این گونه گیاهی، دامنه های شمالی و توپوگرافی نسبتا مسطح می باشد. این گونه گیاهی در خاک های غیرشور (۲Ec<)، بافت های شنی- لومی، لومی- شنی و شنی، با مقدار اسیدیته ۹/۸-۶/۸، کربن آلی ۷/۰% -۴/۰%، ازت ۱۳/۰%-۰۹/۰%، فسفر۱/۲۲-۹/ ۱۳ پی پی ام، کربنات کلسیم ۵۹%-۴۲%، و پتاسیم ۴۵/۲-۲ میلی گرم در لیتر رشد و پراکنش دارد. نتایج PCA نشان داد که کربن آلی (OC)، هدایت الکتریکی (EC) و اسیدیته خاک (pH) موثرترین مولفه های تاثیرگذار خاک دو منطقه بشمار می آیند. با توجه به نتایج به دست آمده، شاخص های کیفیت علوفه در مراحل رشد رویشی و گلدهی، در منطقه بوانات بطور معناداری بیشتر از منطقه مهریز بود اما در مرحله بذردهی شاخص های مورد مطالعه،در منطقه مهریز بطور معناداری بالاتر بود. نتایج همبستگی پیرسون نشانگر آن است که بین خصوصیات شیمیایی خاک و شاخص های کیفیت علوفه همبستگی معنی داری وجود  ندارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که اثر اقلیم بر کیفیت علوفه بیشتر از عوامل خاکی می باشد. بطورکلی می توان گفت که کیفیت علوفه بالای کلماتیس اصفهانی می تواند یکی از دلایل در معرض خطر انقراض بودن آن بشمار آید.

بوانات, خصوصیات اکولوژیکی, کیفیت علوفه, فاکتورهای شیمیایی خاک, مهریز, Clematis ispahanica