ژیلا قربانی - کارشناس ارشد مرتعداری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کیومرث سفیدی - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
فرشاد کیوان بهجو - دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مهدی معمری - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

این مطالعه به منظور تعیین رابطه بین زیست توده اندام هوایی و اندام زیرزمینی و ارزیابی تاثیر شدت های چرای دام بر کمیت زیست توده دو گونه Festuca  ovinaوAgropyron  libanoticumدر مراتع ییلاقی دامنه جنوبی سبلان در استان اردبیل انجام شد. دو گونه مورد مطالعه  که از گونه های شاخص و خوشخوراک منطقه می باشند، در هر سه منطقه چرای سبک، متوسط و سنگین انتخاب شد. پس از تعیین سه منطقه نمونه برداری به عنوان تیمارهای مختلف چرای دام، نمونه برداری از پوشش گیاهی در هر سه منطقه به روش تصادفی- سیستماتیک در قالب ۲۵ پلات در طول ترانسکت ۶۰۰ متری (در هر منطقه) انجام شد. به منظور تعیین رابطه احتمالی بین وزن زیست توده اندام هوایی و اندام زیرزمینی در هر یک از تیمار ها از رگرسیون خطی ساده استفاده شد. مقایسه داده ها در سه تیمار از طریق تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه رگرسیونی معنی داری بین زیست توده اندام هوایی و اندام زیرزمینی این دوگونه در تیمارهای مختلف برقرار است. افزایش شدت چرای دام منجر به کاهش معنی دار زیست توده اندام هوایی و اندام زیرزمینی و زیست توده کل دو گونه مورد ارزیابی شد. افزایش شدت چرا منجر به کاهش محسوس زیست توده اندام هوایی در هر دو تیمار چرای متوسط و چرای سنگین به ترتیب ۳۱/۲۶ و ۲۴/۴۲ درصد در مقایسه با تیمار چرای سبک برای گونه Festuca  ovina و ۰۴/۲۲ و ۷۶/۴۸ درصد برای گونه Agropyron  libanoticum  شده است. همچنین افزایش شدت چرا منجر به کاهش محسوس زیست توده اندام زیرزمینی در تیمارچرای متوسط و چرای سنگین نسبت به چرای سبک به ترتیب معادل ۱۴/۲۵ و ۷۵/۴۲ درصد برای گونه Festuca  ovina  و معادل ۳۹/۹ و ۳۰/۳۵ درصد برای گونه Agropyron  libanoticum شد. به طور کلی شدت چرا باعث کاهش زیست توده اندام هوایی و زیرزمینی گونه های مورد ارزیابی شد. بنابراین توجه مدیران اکوسیستم های مرتعی را در جهت حفاظت خاک و جلوگیری از قهقرای این گونه مهم مرتعی ضروری می سازد.

زیست توده هوایی, زیست توده زیرزمینی, شدت چرا, مراتع سبلان