پریسا حیدری - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
سعید حجتی - دانشیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، خوزستان ایران
نعیمه عنایتی ضمیر - استادیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
امیر رعیت پیشه - کارشناس ارشد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان، اهواز، ایران

خاک اصلی ترین منبع کربن در اکوسیستم های خشکی است، اما فعالیت های انسان در سراسر جهان از جمله تغییر کاربری اراضی منجر به کاهش قابل توجه کربن خاک گردیده است. به نظر می رسد که در طول قرن گذشته تغییر گسترده کاربری اراضی موجب هدر رفت بخش عظیمی از کربن آلی خاک ها شده است. از اینرو این مطالعه به منظور بررسی تاثیر تغییر کاربری اراضی از مرتع به زراعت بر ذخیره کربن آلی (C Stock) و برخی شاخص های بیولوژیکی خاک شامل  (کربن آلی کل (SOC)، تنفس پایه خاک (BSR)، کربن زیست توده میکروبی (MBC)، نسبت میکروبی (MQ) و ضریب فعالیت متابولیکی (qCO۲)) در شرق استان خوزستان (حوزه آبخیز رکعت) مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور نمونه های خاک در هشت تکرار از لایه های ۱۵-۰ و ۳۰-۱۵ سانتیمتری در هر دو کاربری تهیه شدنددر این آزمایش مقادیر qCO۲ ، میزان SOC، MBC و  MQدر کاربری کشاورزی نسبت به مرتع طبیعیتفاوت معنی داری نداشتند ولی  مقدار ذخیره کربن آلی خاک نیز در کاربری کشاورزی در لایه های ۱۵-۰ و ۳۰-۱۵ سانتیمتری با مقادیر ۵/۱۹، ۳/۸ تن بر هکتار نسبت به مرتع طبیعی (۷/۲۹، ۹/۱۵ تن بر هکتار) به ترتیب ۳۴ و ۴۷ درصد کاهش یافت. مقدار SOC در کاربری کشاورزی در لایه های سطحی و زیرسطحی خاک (۴۷/۸، ۲۸/۵ گرم برکیلوگرم خاک) نسبت به مرتع طبیعی (۲۹/۱۳، ۵۵/۶ گرم برکیلوگرم خاک) ۳۶ و ۱۹درصد کاهش داشت. همچنینMBC  در لایه­های ۱۵-۰ و ۳۰-۱۵ سانتیمتری خاک در کاربری کشاورزی نسبت به مرتع طبیعی به میزان ۶۰ و ۷۱ درصد کاهش، MQ به میزان ۳۷ و ۶۵ درصد کاهش و qCO۲ به میزان ۴-۳ برابر افزایش نشان دادند.بطور کلی تغییر کاربری اراضی موجب هدر رفت قابل توجه کربن آلی کل و تقریبا نیمی از ذخیره کربن آلی در سطح خاک شده است. کم شدن مقدار کربن آلی در کاربری کشاورزی موجب کاهش قابل توجهی در کربن زیست توده میکروبی نسبت به سایر صفات گردیده است که می توان آن را یک شاخص کلیدی در ارزیابی تغییرات کربن آلی خاک به حساب آورد.

ذخیره کربن, کاربری اراضی, مرتع, زراعت زیست توده میکروبی, تنفس