حسین محمدزاده - استاد، مرکز تحقیقات آب های زیرزمینی و ژئوترمال (متآب)، پژوهشکده آب و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
فائزه جنگ جو - دانشجوی کارشناسی ارشد آب زمین شناسی، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

منابع آب کارستی در بسیاری از مناطق می­ تواند به عنوان منبع آب شیرین برای تامین آب ساکنان مورد استفاده قرار گیرد. اهمیت استفاده از روش­ های جدید در بررسی و ارزیابی منابع آبی در حال گسترش است که می ­توان از روش ­های شیمیایی و ایزوتوپ­ های پایدار استفاده نمود. با اندازه­ گیری و بررسی کربن معدنی و آلی محلول (DIC و DOC) و تغییرات ترکیب ایزوتوپی کربن (δ¹³C) می­ توان منشا کربن در منابع آبی و عوامل موثر بر آن­ها را بررسی نمود. در این پژوهش تغییرات فصلی و مکانی غلظت کربن محلول و مقادیر ایزوتوپی کربن در منابع آبی منطقه سر پل ذهاب، واقع در باختر ایران، مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور از منابع آبی سطحی و زیرزمینی منطقه تعداد ۲۸ نمونه آب در طی دو فصل تر (دی ماه ۹۳) و خشک (مهر ماه ۹۴) نمونه برداری شد. بررسی داده ­ها نشان می­ دهد میانگین مقدار DIC در نمونه ­های آب در فصل تر و خشک به ترتیب ۹/۷۱ و ۹/۸۰ میلی ­گرم در لیتر می ­باشد. با افزایش مقدار DOC در نمونه­ های آب منطقه (میانگین غلظت ۳/۰ میلی­گرم در لیتر) ترکیب ایزوتوپی ۱۳CDICδ به سمت مقادیر تهی شده ­تر میل می نماید. ترکیب ایزوتوپی ۱۳CDICδ در نمونه ­های آب منطقه به طور میانگین ‰ ۷/۱۱- در فصل تر و ‰ ۳/۱۱- در فصل خشک است. نتایج بیان می­ دارد که با افزایش PCO۲، بر غلظت DIC افزوده و ترکیب ایزوتوپی نمونه­ ها تهی تر می ­شود که می­ تواند ناشی از تجزیه مواد آلی و تنفس ریشه گیاهان باشد. نتایج به دست آمده همچنین نشان می­ دهد که منشا عمده کربن محلول در نمونه­ های آب منطقه ناشی از انحلال سنگ­ های کربناته (سنگ شناسی) بوده و بخشی از آن از مواد آلی و کربن دی اکسید خاک تامین می ­شود.

کربن معدنی و آلی محلول, ایزوتوپ پایدار کربن (۱۳Cδ), منشا کربن محلول, سرپل ذهاب