فریده ثقفی خادم - عضو هیئت علمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
علی احسانی - دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
معصومه شهابی - کارشناس ارشد مدیریت بیابان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

اکثر مراتع کشور در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شدهاند. تجدید پوشش طبیعی اکوسیستمهای مرتعی در این مناطق بدلیل بارندگیهای بسیار کم، بهره برداری غیراصولی و نابهنگام از روند کندی برخوردار میباشد. مطالعه فنولوژی گیاهان مرتعی از فاکتورهای مهم در اعمال مدیریت جهت بهرهبرداری بهینه از گیاهان است. از طرفی بروز خشکسالی و تنشهای متاثر از آن موجب تغییر در مراحل رشد گیاه و همچنین تاثیر در عملکرد علوفه مرتع می گردد. گونه های گندمی Bromus kopetdaghensisDrobow، Festuca arundinacea Schreb، Stipa arabica Trin. & Rupr و Poa bulbosaL. از عناصر اصلی مناطق نیمه استپی تا جنگلهای خشک مراتع خراسان و از گونههای نسبتا خوشخوراک و مورد تعلیف دام بشمار می روند. در این تحقیق مطالعه فنولوژی (مدل درجه- روز رشد) برای گونه های ذکر شدهطی سالهای ۱۳۸۹-۱۳۸۶ انجام گردید. همچنین مطالعه شرایط رطوبتی و طبقات خشکسالی با استفاده از نمایه بارش استاندارد شده (SPI) در مراتع بینالود استان خراسان رضوی در دوره آماری بیست ساله انجام شد. اثرات دورههای مختلف تنش خشکسالی بر ظهور اندامهای گیاهی و طول دوره رشد رویشی و زایشی بررسی گردید. نتایج نشان داد که رشد زایشی در دوره وقوع خشکسالی کوتاه تر بوده است. در شرایط خشکسالی سال ۱۳۸۷ دوره رویشی گونه ها نسبت به بقیه سال ها زودتر آغاز شده و تغییر از حالت رویشی به زایشی در دوره کوتاه تری اتفاق افتاد. نتایج حاصل از بررسی درجه-روز رشد نشان داد، دامنه تغییرات از حداکثر ۱۲/۲۸۱۴ درجه سانتی گراد در سال ۱۳۸۹ تا حداقل ۹۵/۲۴۰۶ درجه سانتیگراد در سال ۱۳۸۷ در نوسان بود. در نتیجه نتایج حاصل از مدل درجه - روز رشد به همراه اطلاعات تغییرات ذخیره هیدرات کربن گونه های مهم مرتع در مراحل مختلف رشد، می تواند مدیریت مرتع را در تنظیم زمان ورود و خروج دام از مرتع یاری دهد.

فنولوژی, نمایه بارش استاندارد, درجه- روز رشد, گونه های مهم مرتعی و مراتع بینالود استان خراسان رضوی