محمد مهدی فتاحی - کارشناس ارشد پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
محمد درویش - مربی پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور
حمیدرضا جاویدکیا - کارشناس پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم
سید مهدی ادنانی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم

بیابان زایی، به کاهش استعداد زیست­توده و اضمحلال منابع محیطی و اکوسیستم ها اطلاق می شود که عوارض منطقه ای و فرامنطقه ای آن سطوح و جنبه های زندگی انسان را متاثر می سازد. این تحقیق با هدف ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی در حوزه آبخیز دریاچه نمک (زیرحوزه قمرود) به وسعت ۱۶۱۴۱۷۶ هکتار انجام شد. جنبه های بیابانی شدن از فرایندهای زوال پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی­، افت کمی و کیفی منابع آب و شور­شدن خاک، به روش فائو- یونپ تعیین شد. با تلفیق و ادغام لایه­های اطلاعاتی بدست­آمده با میان­گیری از وزن هر یک از جنبه­های دو­گانه بیابان­زایی (وضعیت موجود و استعداد طبیعی)، اقدام به طبقه­بندی بیابان­زایی گردید و نقشه­های مزبور در محیط GIS تهیه ­شد. فرایندهای غالب بیابان­زایی نیز از منظر جنبه های وضعیت موجود و استعداد طبیعی، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که از منظر وضعیت موجود، بیشترین سطح را در منطقه مطالعاتی، فرایند زوال پوشش گیاهی با ۲۵/۲۳ درصد و درجه­ بیابان­زایی بسیار شدید را شامل می شود. ­در فرایندهای غالب بیابان­زایی از منظر استعداد طبیعی، بیشترین سطح را در منطقه مطالعاتی، فرایند تخریب منابع آب با ۶۳/۵۹ درصد و درجه های­ بیابان­زایی شدید و بسیار شدید را شامل می شود. طبقه­بندی خطر کل بیابان­زایی و تهیه نقشه آن نیز با دخالت وضعیت موجود، استعداد طبیعی و فشار انسان انجام گردید و نتایج نشان داد که ۵۱/۲۳ درصد مساحت حوضه در طبقه متوسط، ۴۷/۷۶ درصد در طبقه شدید و ۰۲/۰ درصد در طبقه خیلی شدید واقع شده است.

روش فائو- یونپ, نقشه خطر بیابان زایی, بیابان زایی, قمرود