جابر شریفی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل
امرعلی شاهمرادی - استادیار، بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
علی اکبر ایمانی - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

بررسی برخی از خصوصیات اکولوژیکی گون (Astragalus brachyodontus) با اهداف شناخت و دستیابی به اطلاعات کاربردی و نهایتا استفاده از آن در برنامه­های اصلاح و توسعه مراتع انجام شد، روش بررسی بدین طریق بود که ابتدا به کمک نقشه پوشش گیاهی و بازدید میدانی اقدام به تهیه نقشه رویشگاه این گونه گردید، سپس در مناطق موردمطالعه براساس وسعت و شرایط پوشش گیاهی تعداد ۶ سایت انتخاب شد، در هر یک از سایت­ها با روش سیستماتیک تصادفی با پلات­گذاری در امتداد ترانسکت، فاکتورهای مربوط به پوشش تاجی، تراکم، درصد فراوانی و میزان تولید علوفه اندازه­گیری گردید. همچنین خصوصیات کیفی از نظر سیستم ریشه، فنولوژی، بذر، زادآوری، ارزش رجحانی و ترکیب شیمیایی گیاه نیز موردمطالعه قرارگرفت. رویشگاههای این گونه از ارتفاع ۱۱۰۰ تا ۲۲۰۰ متری از سطح دریای آزاد در اراضی دامنه­ای با شیب ۵ تا ۳۰ درصد در تمامی جهات جغرافیایی بطور پراکنده مشاهده می­شود ولی گستردگی آن در جهات جنوبی و جنوب­شرقی بیشتر است، به طوری که متوسط بارندگی سالانه آن ۳۸۵ میلی­متر و در متوسط دما در فصل رویش ۱۷ درجه سانتی­گراد است؛ عموما بر روی خاکهای با بافت متوسط شنی­لومی تا لومی­رسی بدون محدودیت شوری و باpH  خنثی بیشتر دیده می­شود. میانگین درصد پوشش این گونه در ترکیب پوشش گیاهی کل بین ۵ تا ۱۵ درصد و عمق نفوذ ریشه از ۳۰ تا ۸۰ سانتی­متر باتوجه به شرایط خاک متغیر است. شروع رویش نیز بسته به شرایط منطقه متغیر بوده و در مراتع میانبند (ارتفاع ۱۵۰۰ متر) از اواسط فروردین شروع شده تا اواخر اردیبهشت­ماه به رشد علفی خود ادامه می­دهد، اواسط خرداد، اواسط تیر و اوائل مردادماه به­ترتیب زمان گلدهی، رسیدن و ریزش بذر می­باشد، تولید بذر این گونه زیاد بوده و تجدید حیات آن در مناطق قرق­شده بسیار خوب می باشد، ولی در مراتع آزاد بعلت چرای شدید دام زادآوری چندانی ندارد. ارزش رجحانی این گونه براساس آزمایش زمان­سنجی چرا، جزو گونه­های کلاس I محسوب می­شود. با توجه به بالابودن قابلیت هضم و پروتئین خام در مرحله گلدهی، بنابراین بهترین زمان برداشت از این گیاه مرحله گلدهی می باشد. از آفات مهم آن یک نوع زنبور کوچک از تیرهEurytomidae ، است که با تغذیه مغز بذر موجب پوکی بذر می­شود.

اردبیل, آت اکولوژی, Astragalus brachyodontus, فنولوژی, ارزش رجحانی