معصومه سادات حسینی نسب - دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتع داری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس
حسین بارانی - استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
قاسمعلی دیانتی تیلکی - استادیار گروه مرتع، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس

موضوع نحوه مدیریت سامان های عرفی مراتع در طول چند دهه اخیر به یکی از مهمترین معضلات مراتع کشور تبدیل گردیده است. به­طوری­که عمده ترین نظام حاکم بر مدیریت مراتع براساس پروانه چرایی یکی از سه شیوه شورایی، مشاعی و افرازی می باشد. یکی از راهکارهای اجرایی در زمینه تعادل دام و مرتع و کاهش تخریب مرتع، معرفی واحدهای مطلوب بهره برداری از مراتع است. تحقیق حاضر سعی دارد به مقایسه میزان کارایی مالکیت مشاعی، افرازی و شورایی با توجه به متغیرهای مستقل وضعیت مرتع و وضعیت بهره بردار ی از مرتع بپردازد و کارآمدترین شیوه از نظر تمایل بهره برداران و افزایش کیفیت مرتع را معرفی نماید. در همین زمینه با توجه به اهداف و فرضیات موجود ۱۰۵ پرسشنامه از طریق مصاحبه مستقیم با صاحبان پروانه چرا تکمیل شد. وضعیت مرتع در ۴۱ مرتع نمونه به صورت روش ۴ فاکتوری محاسبه شد. در نهایت وضعیت مراتع کم بهره بردار (افرازی) نسبت به مراتع مشاعی بهتر بود. از این رو، شیوه بهره بردار ی شورایی به علت وضعیت ضعیف بهره بردار ی در مراتع این شهرستان توصیه نمی شود. بنابراین صرف­نظر از معایبی که مالکیت مشاعی می تواند داشته باشد، با توجه به کارایی و بالا بودن روحیه مشارکت در بین بهره بردار ان آن، می توان با اندکی محافظه کاری مالکیت موجود را مناسب تر از بقیه موارد دانست و معایب آن را با مدیریت صحیح بهبود بخشید و انگیزه حفظ منابع طبیعی را با برنامه های خاص در بین مردم بوجود آورد. با توجه به این که اغلب مراتع به صورت عمومی بهره برداری می شود، تشکیل تعاونی و واگذاری حق بهره برداری به تعاونی ها در اولویت مردم است.

مرتع, وضعیت بهره بردار ی, مالکیت مشاعی, مالکیت افرازی, مالکیت شورایی, تعاونی