فاطمه جواهری - استاد بخش علوم اجتماعی وجامعه شناسی دانشگاه خوارزمی تهران
سید حسین سراج زاده - دانشیارجامعه شناسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
سجاد ممبینی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

پژوهش حاضر قسمی مطالعه پساساختارگرایانه بیماری و سازوکارهای ادراک آن بوده که در صدد است شکلی از یک جامعه ­شناسی پزشکی نظری و مفهومی را صورت­ بندی نماید. به این منظور از ظرفیت­ های نظری آراء فوکو و لکان برای توضیح ادراک بیماری و فرآیندهای شکل ­گیری آن بهره گرفته شد. نظریه فوکویی هرمنوتیک خود (سوژه)، و مفهوم لکانی امر نمادین، دلالت­ های متفاوتی بر ادراک بیماری و نحوه شکل­ گیری آن به ­دست می­دهد؛ دلالت­هایی که علیرغم تمایزها، بر گزاره ­های بنیادی مشابهی نیز استوارند. وفق هستی­ شناسی هر دو متفکر، بدن یک ساحت نوشتاری­ست که توسط دال­ های فرهنگی، کدنویسی و رمزگذاری شده است؛ لذا ادراک بیماری، چیزی جز شناخت تحلیلی حاصل از بازخوانی نشانگان مرضی بر متن بدن نیست. خوانشی که بواسطه متقاطع کردن متن بدن با گفتمان پزشکی و دانش تخصصی به مثابه ابر متن دربرگیرنده آن صورت می ­پذیرد. دستاورد نهایی این پژوهش، استنتاج و صورت ­بندی مکانیسم بینامتنیت در ادراک بیماری در اندیشه هر دو متفکر است؛ مکانیسمی که به موجب آن متن بدن به­ واسطه مواجهه با گفتمان پزشکی به ­مثابه متن پیشینی و در برگیرنده آن، به تفسیر در می­آید.

ادراک بیماری, امر نمادین, بینامتنیت, فوکو, لکان, هرمنوتیک خود