علی اکبر جمالی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبدj
جمال قدوسی - استادیار بازنشسته، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تهران
صدیقه زارع کیا - کارشناس ارشد پژوهشی بخش مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

یکی از گزینه های مهم در برنامه ریزی مرتع یافتن بحرانی ترین چراگاههای حوزه آبخیز و در اولویت قرار دادن آنهاست. بر این اساس برای حوزه آبخیز حبله رود در شرق دماوند الگوی ترکیب عوامل مکانی مرتع (شیب، بارش، تولید مرتع یا واحد دامی در ماه، گرایش مرتع، وضعیت مرتع)، عوامل مکانی بحران که تردد دام در نزدیکی آنها بیشتر و فشار بر چراگاه زیادتر است (نزدیکی به جاده، به روستا، به رودخانه، به چاه و به چشمه) و محدودیتهای مکانی (شیب، رخساره ژئومرفولوژی توده یا برونزدسنگی، کاربری زمین، محل جاده، محل رودخانه، محل روستا) در محیط ارزیابی چندمعیاره مکانی نرم افزار سامانه اطلاعات جغرافیایی ILWIS طراحی شد. استانداردسازی فازی عوامل و محدودیت ها با توابع هدفی یا بیشینه خطی مستقیم (سود) یا غیرمستقیم (هزینه) در محدوده ارزشی صفر تا یک انجام شد. وزن نرمال عوامل (دامنه اعداد صفر تا یک) با مقایسه زوجی عوامل با ارزشهای ارجحیتی ۱ تا ۹ و ناسازگاری کمتر از ۱/۰ از روش تحلیل سلسله مراتبی مشخص شد. تلفیق این لایه ها به صورت تحلیل چندمعیاره انجام شد. نقشه شاخص مرکب در محدوده ارزشی صفر تا یک ساخته شد. طبق این نقشه و نمودار ستونی ارزش پیکسل های آن، محل بحرانی ترین چراگاههای حوزه آبخیز با مساحت ۱۵۰ هکتار در نقشه نهایی برای اولویت بندی برنامه ها به دقت تعیین شد. استفاده از این الگوی در مناطق دیگر باعث استفاده بهینه از داده ها و صرفه جویی در زمان و هزینه است.

تحلیل چندمعیاره مکانی, تصمیم, تحلیل سلسله مراتبی, استانداردسازی فازی, بحرانی ترین چراگاهها