ارزیابی و طبقه بندی بیابان زایی با فناوری سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی : منطقه خشک شمال اصفهان)

بیابان زایی، کاهش اکولوژیکی و بیولوژیکی زمین می باشد که ممکن است به صورت طبیعی یا غیرطبیعی اتفاق بیفتد. فرآیند بیابان زایی  عمدتا، مناطق خشک و نیمه­خشک را تحت تاثیر قرار داده و با شتابی فزآینده، کارآیی سرزمینها را کاهش می دهد. این تحقیق با هدف ارزیابی و طبقه بندی بیابان­زایی و با فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور انجام گرفت. در انجام این پژوهش، از داده های ماهواره ای TM مربوط به ۲۵ شهریور ۱۳۶۹ و داده های ETM+  مربوط به ۱۶ شهریور ۱۳۸۰ استفاده گردید. بر روی تصاویر مزبور، تصحیحات هندسی، رادیومتریک و همچنین تصحیح زاویه ارتفاع خورشید اعمال گردید. داده های هردوتصویر، با روش طبقه­بندی نظارت شده و نظارت نشده در ۹ کلاس کاربری اراضی با توجه به خصوصیات ژئومورفولوژی منطقه، طبقه بندی و با بررسی انواع مناطق بیابانی، مورد تجزیه وتحلیل و مقایسه کمی قرار گرفتند. هریک از عوامل اصلی و فرعی موثر در بیابان زایی، جهت تهیه نقشه شدت بیابان­زایی، با روش پیشنهادی برای ایران و نقشه خطر بیابان­زایی با روش فائو، به پایگاه نرم افزاری سیستم اطلاعات جغرافیایی، معرفی و نمره­دهی شدند. نتایج بدست آمده از شدت بیابان زایی که وضعیت، سرعت و استعداد بیابانی شدن را بیان می­کند، نشان داد که در ۳۵ درصد، بیابان زایی با منشا طبیعی حاکم بوده و از وضعیت شدت بیابان زایی متوسط، زیاد و خیلی زیاد برخوردار می باشد. شرایط بیابانی با منشا انسانی، ۶۵ درصد از منطقه را پوشش می دهد و دارای وضعیت زیاد و خیلی زیاد است. اما با بررسی نقشه خطر بیابان­زایی تولید شده، مشخص گردید در ۲۰ درصد با تاثیر همزمان انسان و دام، خطر بیابان­زایی خیلی زیاد و در ۸۰ درصد منطقه با اثر تخریبی فقط دام، خطر بیابان زایی زیاد حکم­فرماست. با توجه به نقشه های بدست آمده، معلوم شد در منطقه خشک شمال اصفهان، مهمترین عوامل موثر انسانی بیابان زایی در منطقه، تبدیل اراضی مرتعی به زمین­های کشاورزی، الگوی غلط کشاورزی، چرای بیش از حد دام، وضعیت نامناسب اقتصادی و برداشت بی­رویه آبهای زیرزمینی بوده و مهمترین عوامل موثر بیابان­زایی طبیعی، خشکسالی، شور شدن منابع آب و خاک می باشند. روند بیابان­زایی، به سمت شمال غرب منطقه در حال گسترش است که در آینده نزدیک مراتع و مناطق مسکونی و صنعتی آن مناطق را با مشکل روبرو می سازد.

Keywords:

بیابان زایی , سیستم اطلاعات جغرافیایی , سنجش از دور , عوامل طبیعی , عوامل انسانی , شوری و خشکسالی