زهرا بهزادی - دانشجوی دکتری رشته اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
حمید نجفی رزینی - دانشیار گروه ژنتیک و بهنژادی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
غلامعلی رنجبر - دانشیار گروه ژنتیک و بهنژادی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
علی پاکدین پاریزی - استادیار پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان

کتان گیاهی علفی با نام علمی Linum usitaissimum L.  است. منشا این گیاه غرب مدیترانه گزارش شده است. کتان ازجمله گیاهان مهم روغنی و دارویی با سازگاری وسیع و مصارف متعدد است. تنش غرقاب یکی از تنش های غیرزیستی است که باوجوداینکه در صورت بروز خسارت زیادی به محصول زراعی وارد می کند توجه کمی به آن شده است. برای غربالگری ژنوتیپ های مقاوم به تنش از شاخص های مختلفی استفاده شده است. هدف اصلی این مطالعه شناسایی ژنوتیپ های کتان مقاوم به تنش غرقاب با استفاده از همه شاخص ها به طور هم زمان و همچنین شناسایی ژنوتیپ های پربازده در شرایط تنش غرقاب و شرایط بدون تنش بود. در این پژوهش ۱۰۰ رقم کتان موردمطالعه قرار گرفت. ارقام مذکور جهت بررسی تنوع ژنتیکی و انتخاب بهترین ارقام ازلحاظ عملکرد و سایر صفات مورفولوژیک در گلخانه به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی کشت شدند. پس از رسیدن گیاه به مرحله چهار برگی حقیقی، تنش غرقاب اعمال شد. به مدت دوهفته گلدان هایی که تحت تنش بودند تحت آبیاری بیش از ظرفیت مزرعه خاک بود. برخی شاخص­ها محاسبه شد و درنهایت به وسیله شاخص نمره تحمل به تنش (STS) ژنوتیپ های متحمل و حساس شناسایی شدند. شاخص های TOL، STI، MP و GMP با عملکرد در شرایط نرمال و STI، MP، GMP، YI و DRI با عملکرد در شرایط تنش غرقاب همبستگی مثبت و معناداری داشتند. بر طبق نمره تحمل به تنش ژنوتیپ های ۳۶۴، ۳۵۲، ۲۸۶، ۳۷۰ و ۱۷۲ به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش غرقاب در این مطالعه شناخته شدند و ژنوتیپ های ۲۶۳، ۲۶۹، ۲۹۵، ۳۲۵ و ۱۰۸ حساس ترین ژنوتیپ ها بودند.

کتان, تنش غرقاب, شاخص های تحمل و حساسیت تنش, نمره تحمل تنش