محمد مهدی فرزبد - دکترای جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

اهداف: رسانه های اجتماعی جدید، عرصه ی جدیدی را به وجود آورده اند که در آن خاطرات دیگر فقط مصرف نمی شوند؛ بلکه به طور خلاقانه و به شیوه ای مشارکتی تولید می شوند. در پژوهش حاضر، با مطالعه ی گروه تلگرامی متعلق به رزمندگان سابق یکی از تیپ های لشکر ده سیدالشهدا تهران، پرسش آن است که تظاهرات خاطرات جمعی جنگ در این عرصه ی جدید، در قالب چه الگوهای روایی یا طرح واره هایی پیکربندی می شوند؟ و این الگوها تا چه اندازه متفاوت از طرح واره هایی اند که شکل رسمی از حافظه ی جمعی جنگ را صورتبندی می کنند؟ در  واقع، این بوم شناسی جدید حافظه ی جنگ تا چه اندازه ظرفیت تبدیل به عرصه ای برای ترویج حافظه ی جایگزین را دارد؟ روش مطالعه: در این مطالعه با روش مردم نگاری مجازی به مشاهده و توصیف نحوه ی ساختاریابی حافظه ی جمعی جنگ در میان اعضای گروه تلگرامی مورد بررسی پرداخته و با استفاده از تکنیک تحلیل تماتیک، طرح واره های شناختی سازنده ی چارچوب های معنایی و تفسیری یادآوری وقایع مهم جنگ الگویابی شده اند. یافته ها: طی فرایندهای کدگذاری، در مرحله ی اول، تعداد ۴۰۴ مقوله ی توصیفی، در مرحله ی دوم تعداد ۲۷ مقوله ی تفسیری و در نهایت از میان آن ها، چهار مقوله ی فراگیر یعنی «ساخت معنا در حافظه ی افراد»، «جایگاه های حافظه»، «جست وجو برای معنا» و «حافظه و هویت» شناسایی و استخراج شدند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که امکان استفاده از پلتفرم های پویا همچون تلگرام، ظرفیت و عملکرد حافظه ای رزمندگان سابق جنگ را گسترش داده است و عرصه ی جدیدی را برای پیکربندی، تجمیع و ترویج روایت های جایگزین و رقابت با چارچوب های رسمی حافظه ی جنگ به وجود آورده است.

حافظه ی دیجیتال, حافظه ی جمعی, خاطرات جنگ, جنگ هشت ساله ی ایران و عراق, رسانه های اجتماعی