داود کیانی - Crops and Horticultural Science Research Department, Bushehr Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Bushehr, Iran
غلامرضا قدرتی - Crops and Horticultural Science Research Department, Safiabad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Dezful, Iran
سعدالله منصوری - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

کنجد به دلیل مقاومت بالا به خشکی گیاهی مطلوب برای شرایط محیطی نامناسب است. آزمایش ژنوتیپ ­های مختلف در شرایط آب و هوایی مختلف نقش اساسی در انتخاب بهترین ژنوتیپ ها قبل از آزادسازی تجاری یک رقم و شناسایی صفات گیاهی دارد که باید در طول آزمایش های به­نژادی برای آن محیط مورد پایش قرار گیرند. در مطالعه حاضر ۱۰ لاین امید­بخش حاصل از آزمایش­ های مقدماتی عملکرد به همراه ۶ رقم محلی از مناطق گرم، جهت ارزیابی سازگاری به صورت طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ در اقلیم دشتستان در استان بوشهر بررسی شدند. در طول فصل رشد صفات فنولوژی، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه اندازه­ گیری شد. تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی ­داری را بین ژنوتیپ های مختلف برای صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه فرعی، ارتفاع اولین کپسول، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در گیاه، طول کپسول، طول ناحیه کپسول دهنده، تعداد دانه در کپسول و عملکرد دانه نشان داد. بر اساس مقایسه میانگین صفات و تجزیه بای­پلات ژنوتیپ­ های شماره ۱۲ (Local Dashtestan)، ۲ (SES۹۷-۱۰۳)، ۷ (SES۹۷-۱۱۰) و ۱۵ (Local Jiroft) با عملکرد بالاتر شناسایی شدند. ژنوتیپ ­های شماره ۵ (SES۹۷-۱۰۵) و ۱۴ (SES۹۷-۱۲۴) با ۵/۱۰۴ روز و ژنوتیپ شماره ۴ (Local Darab۱) با ۱۱۱ روز کمترین و بیشترین تعداد روز تا رسیدگی را نشان دادند. صفت ارتفاع اولین کپسول بیشترین همبستگی فنوتیپی (۰.۵۶) و ژنتیکی (۰.۷۸) مثبت و معنی­ دار را با عملکرد نشان داد. صفات روز تا انتهای گل­دهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک همبستگی ژنتیکی منفی را با عملکرد نشان دادند. تجزیه خوشه ­ای، ۱۶ ژنوتیپ کنجد را به چهار گروه مجزا از هم تفکیک کرد. بر اساس تجزیه رگرسیون صفت ارتفاع اولین کپسول به عنوان حساس­ترین صفت در پیش­ بینی عملکرد ژنوتیپ ­های کنجد در اقلیم دشتستان شناسایی شد که به نظر می­ رسد در طول برنامه ­های به­نژادی باید مدنظر به نژادگران قرار گیرد.

Cluster analysis, Oil seeds, Grain yield, Promising line, تجزیه خوشه ای, دانه های روغنی, عملکرد دانه, لاین امیدبخش