اسماعیل عبداللهی - دانشجوی دکتری رشته فناوری اطلاعات در آموزش عالی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
مرتضی رضائی زاده - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایرا
اسماعیل جعفری - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

هدف: تدریس و یادگیری به عنوان فعالیت های اصلی دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی محسوب می شوند که یا در محیط های رسمی و یا با آموزش های غیررسمی صورت می گیرد. به منظور ارائه یک رویکرد نوآورانه برای تدریس و یادگیری دانشگاهی، پژوهش حاضر به دنبال معرفی یک مدل طراحی تدریس تلفیقی بود؛ مدل پداگوژیکی که «یادگیری فناورانه مبتنی بر پرسشگری معکوس» یا Fibtel نامیده می شود.مواد و روش ها: به لحاظ هدف، این پژوهش از نوع کاربردی بود و از لحاظ چگونگی گردآوری داده های مورد نیاز برای پاسخ به دو سوال پژوهش، در گروه طرح های پژوهشی ترکیبی-اکتشافی طبقه بندی می شود. برای شناسایی پیشران های Fibtel و عناصر زیرمجموعه آن ها، از مرور نظام مند و تحلیل محتوای استقرایی ۵۹ مقاله با اعتبار علمی Q۱ و Q۲، پیمایش هدف مند دیدگاه ۳۰ نفر از متخصصان آموزش عالی و جلسه مدیریت تعاملی با حضور هدف مند ۱۳ نفر از خبرگان استفاده شد. به منظور مدل سازی ساختاری-تفسیری پیشران های مذکور، از طریق پرسشنامه «ماتریس خودتعاملی ساختاری» داده های مرتبط با دیدگاه ۲۲ نفر از متخصصانی که به صورت هدف مند انتخاب شده بودند، جمع آوری گردید و از طریق تکنیک میک مک مورد واکاوی قرار گرفتند. نمونه های آماری پژوهش از طریق روش نمونه گیری آگاهی دهندگان مطلوب در دسترس انتخاب شدند. ضمن اینکه، به منظور بالا بردن دقت و توافق بین یافته ها، از اعتبارپذیری تفسیری استفاده شده است.بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد مدل ساختاری-تفسیری Fibtel با سه سطح رابطه، دارای ۹ پیشران علی و ۷۶ عنصر زیرمجموعه است که عموما از جنس سازنده گرا می باشند؛ شامل: بافت یادگیری، طراحی برنامه آموزشی، الزامات و نیازمندی های فناورانه، شایستگی های یادگیرندگان، محتوا و منابع یادگیری، تسهیل گری، فعالیت های یادگیری، فرصت های تعامل و سنجش یادگیری و بازخورد. به استثنای رابطه یک طرفه پیشران بافت یادگیری، مکانیسم تعامل سایر پیشران ها دوطرفه و پیوندی است. این نوع مکانیسم روابط نشان می دهد: ۱. بافت و فرهنگ سازمانی در محیط های دانشگاهی ایران از اهمیت و تاثیرگذاری زیادی بر روی سایر عوامل موثر در یادگیری برخوردار است. از این رو، بدون اصلاح و تغییر این بافت و فرهنگ سازمانی، عملا تغییر در سایر عوامل موثر در ارتقای یادگیری نیز نتیجه چندانی نخواهند داشت. ۲. برای انجام تغییرهای بزرگ در سیستم کلاس درس دانشگاهی، نیاز به طراحی برنامه های گسترده یا فناوری های متنوع نیست؛ بلکه باید نقاط حیاتی، حساس و تعیین کننده یادگیری دانشجویان یا همان پیشران ها و عناصر یادگیری را پیدا کرد و آنگاه با اعمال تغییری کوچک و هوشمندانه در رابطه بین هر کدام از آن ها، یادگیری و پژوهش دانشگاهی را به سوی تغییرهای بزرگ تر هدایت کرد.

پیشران یادگیری, مدل سازی ساختاری-تفسیری, یادگیری پرسشگری, یادگیری فناورانه مبتنی بر پرسشگری معکوس, یادگیری معکوس