ابوالحسن امین مقدسی - گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
نفیسه افصحی - گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

هم نشینی یکی از ابزارهای معنی شناسی است که می تواند برای بررسی دقیق معنا توسط تحلیل گران کلام مورد استفاده قرار گیرد. در فرایند هم نشینی، ارتباط واژه ها با یکدیگر درون جمله و متن مورد توجه قرار می گیرد و معنای هر واژه از طریق واژه های هم نشین آن یافت می شود که به این ترتیب معنای دقیق تری از واژه ها و در نتیجه جمله و متن به دست می آید. یکی از موضوعات مهم در قرآن کریم، مسئله «عدالت» است که سزاست با توجه به جایگاه و اهمیت آن در جامعه انسانی، به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. هر چند تاکنون پژوهش های زیادی در این زمینه انجام گرفته؛ اما برای رسیدن به معنایی دقیق تر از عدالت در قرآن، بهتر است از ابزارهای موجود در علم معنی شناسی بهره ببریم؛ لذا بر آن شدیم تا با استفاده از ابزار «هم نشینی» به بررسی چند آیه در حوزه عدالت در قرآن کریم بپردازیم. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که عدالت یکی از موضوعات مهم در جامعه و مورد تاکید خداوند است و خواسته خداوند این است که مومنان، متصف به این صفت بوده و در برپایی آن کوشا باشند و نیز اینکه اجرای عدالت در جامعه منوط به پایبندی به یک سری از رفتارها مانند پایبندی به حق، عدم باندبازی و... و دوری از بعضی از رفتارهای مانند پایمال کردن حق دیگران و ... است. در چهار آیه معرفی شده در این مقاله، به منظور معرفی اجمالی آیه، ابتدا معنای آیه و معنای معجمی واژگان ذکر می گردد، سپس هم نشین های معنادار و مرتبط با هدف آیه مورد بررسی قرار می گیرد.

قرآن کریم, عدالت, هم نشینی, هم آیی, معنی شناسی, عدالت اجتماعی