خداداد کریمی نسب - کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی، گروه ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ایران

انتقام از ریشه (نقم) و در لغت به معنای انکار کردن، کینه کشیدن و کیفر دادن آمده و در اصطلاح به عقوبتی خاص اطلاق می شود، یعنی فرد در برابر کسی که به او بدی کرده، به همان اندازه یا بیشتر بدی کند. حس انتقام یک اصل حیاتی است که خداوند آن را در وجود همه انسان ها و حتی برخی حیوانات به ودیعه نهاده است که بهره وری از این حس خدادادی دارای احکام و وجوه گوناگونی است که می توان آن را به انتقام لازم یا پسندیده، مجاز یا مباح، مذموم یا ناپسند تقسیم کرد. در شاهنامه از انتقام به عنوان کین خواهی نام برده شده که ذات حماسه ایران و محرک جنگ است. ایرانیان شاهنامه در رویارویی با دشمنی که به کشتار دست می بازد، کوتاه نمی آیند و به خون خواهی بر می خیزند و برای هدف خود جایگاهی تقدس گونه قائل می شوند. کین خواهی در فرهنگ ایرانی کاری است اهورایی و نخستین کین خواهی در شاهنامه به فرمان خداوند صورت می پذیرد. به طورکلی کین خواهی در شاهنامه به دوران اساطیری و پهلوانی اختصاص دارد یعنی از عهد کیومرث آغاز و در روزگار بهمن پایان می یابد. از این رو منظومه در زنجیره ای از خون خواهی ها پیش می رود. در واقع کین خواهی، مایه اصلی و تار و پود حماسه ی ایران را تشکیل می دهد.

انتقام، شاهنامه، کین خواهی، فرهنگ ایرانی