مهدی عباسی - دانشجوی دکترای سیاست گذاری فرهنگی دانشگاه خوارزمی
سیدحسین سراج زاده - دانشیار دانشگاه خوارزمی

یکی از مهم ترین اتفاقاتی که در قرن گذشته به وقوع پیوسته و در قرن حاضر نیز ادامه دارد، نهضت تولید مستندات و مکتوبات علمی در حیطه های مختلف است. اما، آنچه در این میان از اهمیت بسزایی برخوردار است، روش و میزان بهره گیری از این مستندات است. "مرور نظام مند" از مهم ترین روش­هایی است که برای استفاده از مستندات علمی تولیدشده در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته است، اما به کارگیری این روش در بین پژوهشگران علوم اجتماعی و فرهنگی در ایران بسیار محدود بوده­است. این موضوع غالبا ناشی از ناآشنایی پژوهشگران با جنبه های روش شناختی مرور نظام مند و نیز فقدان انباشت مقالات و مستندات در حوزه ها و موضوعات این قلمرو است. مقاله حاضر، با اشاره به انواع مرور و تفاوت های آنها، روش مرور نظام مند را معرفی می­کند، اهمیت آن را برای پژوهشگران و سیاستگذاران اجتماعی و فرهنگی توضیح می دهد، محدودیت های آن را به بحث می گذارد، تا باب چنین مباحثی گشوده شود و کمبودی که در این زمینه وجود دارد تا حدی جبران شود. سپس، ۵۲ مقاله علمی پژوهشی فارسی نمایه شده در حوزه علوم اجتماعی و فرهنگی را، که از روش مرور نظام مند و فراتحلیل استفاده کرده اند، نقد و ارزیابی می کند. ارزیابی برمبنای سه ملاک اساسی این روش، یعنی جامعیت، شفافیت، و سازمان یافتگی، انجام شده است. نتایج ارزیابی حاکی از آن است که اغلب مقالات تحت بررسی به طور معناداری به اصول اساسی مرور نظام مند وفادار نبوده اند که علت آن غالبا آشنایی ناکافی با مسائل روش شناختی است. هدف­ها، کارآیی، نحوه انجام آن را تشریح می کند، و درنهایت، مسائل و

مرور نظاممند, سیاستگذاری, جامعیت, شفافیت, سازمانیافتگی, پژوهش های ایرانی