محسن افشاری - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
قاسم گداعلی - گروه معماری-مطالعات معماری ایران، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
زهرا اسدی - گروه معماری-مطالعات معماری ایران، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

در معماری خانه های تاریخی، محیط، علاوه بر تاثیرات مستقیم بر چگونگی انتخاب راهکارهای اقلیمی موثر، مزاج فضاهای محل زندگی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. پژوهش حاضر در راستای شناخت محیط خانه های تاریخی بوشهر و چگونگی تاثیرات آن بر مزاج فضاست. این تحقیق با هدف یافتن عواملی در معماری خانه ­های تاریخی بوشهر که ناشی از تاثیرات محیط بر مزاج آن از طریق شناخت خصوصیات مزاجی هر فضا با مطالعه میزان حضور شاخصه ­های چهارگانه محیط به عنوان نماینده چهار مزاج اصلی بر فضاهای خانه انجام شده است. در مسیر تحقیق شاخصه­ های چهارگانه محیط یعنی عناصر چهارگانه آب (رطوبت زمین و شرجی)، باد (جریان هوا)، خاک (ساختمایه و ارتباط با زمین) و آتش (آفتاب)، هر یک به عنوان نماینده­ای از مزاج ­های اصلی، در نظر گرفته شده اند. چگونگی تاثیرات محیط بر مزاج فضا و اثر آن بر معماری خانه­های تاریخی بوشهر به عنوان پرسش اصلی و نحوه تاثیرات هر یک از شاخصه­های چهارگانه محیط بر مزاج فضا به عنوان سوالات مبنایی جهت رسیدن به نتایج تحقیق است. در مسیر تحقیق ۱۶ خانه­ در بافت تاریخی بوشهر به عنوان جامعه آماری جهت واکاوی شاخصه­ های مزاجی آن ازنظر چگونگی تحت تاثیر قرار گرفتن از عناصر چهارگانه در نظر گرفته شده است. انتخاب نمونه ها برحسب پراکندگی آن ها در سطح چهار محله تاریخی بوشهر، متراژ متفاوت آن ها، تعداد طبقات گوناگون و فاصله هرکدام تا دریا انجام شده است. روش تحقیق این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از منظر روش در مطالعات پیشینه تحقیق، توصیفی-تحلیلی می باشد. گردآوری داده های تحقیق به صورت میدانی در حوزه شناخت خانه های سنتی بوشهر و کتابخانه ای می باشد. تجزیه تحلیل جهت رسیدن به نتایج تحقیق به روش کمی و کیفی انجام گرفت. تحلیل داده­ها، جهت واکاوی خانه­های بافت تاریخی بوشهر در دو شیوه کل­نگر (قیاسی) و تحلیل جزئیات در جهت رسیدن به یک نتیجه کل (استنتاجی) در نظر گرفته شد. مهم ترین نتیجه این پژوهش وجود تنوع در مزاج فضاهای خانه، در بافت تاریخی بوشهر است، به طوری که هر یک از فضاها متناسب و مناسب با چگونگی سکونت و فعالیت ساکنان در آن شکل گرفته است و افراد با مزاج ­های متنوع می­توانند بر اساس نیاز جسمی و روانی خود در فضاهای خانه سکونت کنند. معماری خانه در بافت سنتی بوشهر در تعامل با محیط و انسان در عین تنوع یک کلیت را شکل داده است.

خانه های تاریخی بوشهر, تاثیرات محیط, مزاج, فضا