مژده جمشیدی - دانشکده شهرسازی، پردیس دانشگاه هنر تهران، تهران.
میترا حبیبی - دانشکده شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، تهران.
رضا حقیقت نائینی - دانشکده شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، تهران.

از دهه ۱۹۸۰ میلادی به دنبال نشر اندیشه ­ی نئولیبرالیسم، دنیای شهری در پی افزایش نفوذ بازار بر همه ­ی ارکان زندگی، مخاطراتی را در نحوه عملکرد سیستم ­های سازنده خود تجربه می­کند. مخاطراتی که در حوزه یک سیستم پیچیده تحت تاثیر چرخه­ های دانش، اطلاعات و تکنولوژی از یکسو و نیروهای موثر، شامل نیروهای درونی (پیچیدگی و همبستگی) و نیروهای بیرونی (پراکندگی و فشردگی) از سویی دیگر و در راستای تحقق مفاهیم رقابت شهری رخ می­دهد. این مخاطرات، آشفتگی­ ها و اختلالاتی را در ساختار کلی سیستم­های پیچیده شهری وارد کرده که با توجه به ویژگی­های عصر حاضر و تجلی مفهوم جهانی شدن شدت بیشتری یافته­ و لزوم تغییرات اساسی را در برنامه­ ریزی به منظور حل مسائل جدید ایجاب کرده است. در این راستا، تغییر برنامه ­ریزی در دهه ۷۰-۸۰ میلادی به پارادایم انتقادی در قالب برنامه ریزی ارتباطی و مشارکتی که خود مجموعه­ای از بحران های محیطی، اقتصادی و اجتماعی را در پی داشته، کارساز نبوده و لزوم بازاندیشی در نحوه برنامه­ ریزی را به منظور کنترل مخاطرات و آسیب­ های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی در پی داشته است. نتیجه این بازاندیشی، پارادایم انعطاف ­پذیری پسامدرنیسم می­باشد که بر کلیه ­ی اندیشه های آغازین قرن ۲۱ مسلط بوده است. این چکیده به عنوان روایتی تحلیلی به بررسی اجمالی شرایط روز دنیای شهری، با تاکید بر نظریه­ی انعطاف­پذیری حاکم بر آغاز قرن ۲۱، بر اساس دو محور مفهوم رقابت ­پذیری جهانی و گفتمان توسعه پایداری، می­پردازد. این روایت در سه گام اصلی به بازشناسی مفاهیم مزبور و میزان تاثیرپذیری گفتمان پایداری از این نظریه می ­پردازد. در گام نخست چشم انداز شهر در عصر جهانی شدن به منزله ­ی تصویر فشردگی فضا و زمان (جهانی شدن پسامدرنیسم) تبیین و از منظر آن چرخه ­ها و نیروهای موثر بر تغییر سیستم های شهری تعریف و رویکرد رقابت شهری به عنوان یک رویکرد غالب در تولید و بازتولید فضا معرفی می­شود. در گام دوم، گفتمان پایداری و سیر تکاملی آن در راستای کاهش مخاطرات جامعه جهانی بررسی و اجزای آن برای تطابق با پارادایم انعطاف ­پذیری موردبررسی قرار می­ گیرد. در گام سوم به عنوان جمع­بندی، با روش بررسی تطبیقی بین مفهوم ­های استخراج شده در دو گام پیشین، به منظور سازگاری و تطابق در عصر حاضر گفتمان توسعه پایدار مورد بازخوانی و بازتعریف قرار می­ گیرد.

پسامدرنیسم, فشردگی زمان و فضا, نظریه ی انعطاف پذیری, رقابت شهری, گفتمان توسعه پایدار