آزاد دلاوری - شرکت توسعه خدمات مهندسی آب و خاک پارس
علی عصاره - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز
بهاره منصوری - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی دزآب

از آنجا که روش آبیاری در اغلب مناطق کشور روش آبیاری سطحی است ، این تحقیق با هدف ارزیابی وضعیت موجود آبیاری سطحی در شرایط کشت گندم با مدیریت زارعین در منطقه عطابیه دشت آزادگان انجام گردید. جهت نیل به این هدف ، ۳ مزرعه بصورت کاملا تصادفی انتخاب گردیده و آبیاری بصورت انتها بسته در آنها انجام شده است. آبیاری مزارع براساس نوبت آبیاری توسط شرکت بهره برداری ولی مقدار آب آبیاری و بعبارتی مدت زمان آبیاری و قطع آن کاملا در اختیار زارعین بوده و بدون هیچگونه دخالتی انجام گردیده است. مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک اندازه گیری گردیده و رطوبت خاک در طول دوره رشد ، قبل از هر نوبت آبیاری ، از اعماق مختلف و در سه نقطه از هر نوار به روش وزنی تعیین شده است. در هر نوبت آبیاری ، دبی آب ورودی به هر نوار با استفاده از پارشال فلوم اندازه گیری و مقدار حجم آب ورودی به دست آمده است . از آنجا که گیاه کاشت شده گندم با ریشه سطحی افشان بوده وحداکثر عمق توسعه ریشه آن ۳۵ سانتی متر می باشد، میزان عمق خالص آبیاری محاسبه و میزان راندمان کاربرد در هر مرحله از آبیاری بر این اساس بدست آمد. نتایج نشان داد که راندمان کاربرد آب در مزرعه U۸-F۱ کمتر از ۲۵ درصد ، در مزرعه U۸-F۲ کمتر از ۳۵ درصد و در مزرعه U۲۰ نیز کمتر از ۱۵ درصد بوده است. همچنین میزان راندمان کاربرد آب در نوبت های آبیاری بتدریج افزایش یافته و در نوبت چهارم بدلیل بارندگی های زمستانه و مصرف کمتر آب آبیاری به حداکثر رسیده است. لذا با توجه به استفاده از گندم با ریشه های افشان سطحی ، ضروریست میزان آب مورد نیاز گیاه براساس عمق ۳۵ سانتی متری توسعه فعالیت ریشه در طراحی ها مد نظر قرار گرفته و راندمان کاربرد را با آموزش کشاورزان جهت مدیریت صحیح آبیاری به حد قابل توجهی افزایش و از مصرف بی رویه آب در کشاورزی و ایجاد زه آبهای فراوان جلوگیری نمود.

راندمان آبیاری، راندمان کاربرد، مدیریت مزرعه، عطابیه