پریسا احدی - استادیار گروه معماری ، واحد هیدج، دانشگاه آزاد اسلامی ، هیدج، ایران،

معماری ایرانی همواره در پی تداوم عناصر طبیعت در معماری بوده است . در دوران قبل از اسلام به لحاظ تقدس آیینی طبیعت ، معماری به سوی طبیعت و منابع آن حرکت می کند. اما در دورههای اسلامی عناصر طبیعت با نظمی آگاهانه به درون کالبد معماری کشیده می شوند. در حیاط خانه های ایرانی نیز عناصری چون آب و گیاه، در قالب حوض و باغچه ، طبیعت را در قلب خانه متمرکز می سازند. در این میان ساختار حیاط و عناصر کالبدی آن، دستخوش تغییراتی شده است که متاثر از سبک معماری رایج و سلایق و علایق ساکنین هر دوره می باشد. ساختار کالبدی حیاطهای مسکونی از یک تناسب بسیار ساده چهار ضلعی و یک حوض مربع در مرکز آن آغاز می شود. ولی به تدریج فراتر از مسائل عملکردی و تحت تاثیر مفاهیم زیبایی شناسانه ، ساختار هندسی پیچیده می گردد و ساختار حیاط و عناصر کالبدی آن در ابعاد، اشکال و تناسبات متفاوتی ظاهر می شوند. هدف از این پژوهش بررسی سیر تحول حیاط و عناصر کالبدی آن می باشد. آنچه که از مقایسه الگوی خانه ها حاصل می شود، تغییر در ساختار و تناسبات اجزاء حیاط است که در گذار از دوره قاجار به یک سبک جدید مبدل گشته است . علاوه بر تغییرات ساختاری ، برتری یافتن جنبه زیبایی شناسی و توجه به ایجاد منظر داخلی نیز در این دوره تحول قابل درک است .

خانه های ایرانی ، حیاط، حوض، باغچه