حجت شیخی - گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
رضا ملک محمدی - گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

گسترش سریع شهرها به دلیل تغییرات گسترده در کاربری و پوشش سطح زمین اثرات منفی زیادی بر کیفیت زیستمحیطی در سطح جهان داشته است؛ ازجمله: کیفیت هوا، افزایش دما، تغییرات چشمانداز و همچنین تبدیل زمینهای کشاورزی به اراضی بایر که منجر به از بین رفتن تنوع زیستی میشود. ازآنجاکه تغییرات کاربری اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت میگیرد. تکنولوژی سنجش از راه دور ابزاری ضروری، کارآمد و با ارزش، جهت پایش تغییرات می باشد. در این مطالعه با توجه به اهمیت موضوع، بررسی تغییرات کاربری اراضی بر الگوهای زمانی مکانی دمای سطح زمین در اراضی شهری در یک دوره زمانی ۳۰ ساله (۲۰۲۰ - ۱۹۹۰) با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و شبیهسازی تغییرات با استفاده از مدل شبکه عصبی آرتمپ فازی در شهر ایلام انجام شد. نیز، از سنجندههای( TM, OLI, ETM) ماهواره لندست، برای بررسی تغییرات طولی و فضایی (LST) در شهر ایلام استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از روش طبقهبندی پیکسل پایه برای تمامی دورهها (۱۹۹۰ ۱۹۹۵ ۲۰۰۰ ۲۰۰۵ ۲۰۱۰ ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰) و از نرمافزارهای( ENVI) و (Ecognitio ) استفاده شد و سپس با الگوی(NDVI) و (LST) تخمین زده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد در اکوسیستم شهر ایلام مقادیر(NDVI) نسبتا متوسطی وجود دارد، میانگین دمای سطح کاربری مسکونی در ماه خرداد نیز برابر با ۸۰/۳۵ درجه سانتیگراد می باشد و میزان دمای سه کاربری باغ، و کشاورزی و سایر کاربریها (اراضی بدون پوشش) به ترتیب برابر با ۳۳/۳۲ و ۲۵/۳۷ و ۴۶/۳۸ است که مهمترین کانون کمینه آن مناطق با پوشش سبز و مرتفع هستند و در سطح شهر نیز بلندمرتبهسازی و سایهاندازی ساختمانها در سطح شهر، استفاده از مصالح با جذب حرارتی کمتر، همچون ایزوگام، و مبلمان و فضای سبز شهری، و همچنین آلودگی هوا سبب جذب کمتر انرژی میشوند. از طرف دیگر، توزیع فضایی(NDVI) هم سو با مقادیر (LST) بوده است. با توجه به این پژوهش، مساحت کاربریها نشان میدهد که کاربری اراضی مسکونی، در روش شبکه عصبی فازی از ۱۸/۱۹ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۳۵/۳۹ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است که نشان دهنده رشد و توسعه شهر می باشد. از سوی دیگر، کاربری باغ از ۶۴/۸ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۴۹/۳ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده که میتوان علت این کاهش را توسعه فضای شهری دانست.

کاربری اراضی, سنجش از دور, NDVI, LST, شهر ایلام