سید عبدالله حسینی - محقق و پژوهشگر

در خصوص علم اصول فقه، یکی از پرسش های اساسی چگونگی پیدایش و سیر تحول آن در تاریخ علوم اسلامی است که تا حدودی نزد جویندگان این علم مغفول مانده و در حاشیه مباحث و مسائل غامض و پیچیده اصولی قرار گرفته است. به دلیل اینکه تبارشناسی و شناخت تاریخی هر پدیده در شناخت ماهیت و حقیقت آن، دارای اهمیت است، بررسی ادوار و مراحل تطور علم اصول فقه نیز در شناخت هرچه بیشتر این علم مهم و ضروری به شمار می رود. پیشینه و ادبیات این موضوع را می توان به صورت پراکنده در برخی از اوراق کتب اصولی به دست آورد و هم چنین پژوهش های جدیدی نیز در این موضوع شکل گرفته است. اما نوشتار حاضر در صدد بررسی ادوار و مراحل علم اصول فقه در مقاطع زمانی تعیین شده و به صورت دسته بندی و نظام مند می باشد. اصول فقه اهل سنت و اصول فقه اهل تشیع، در ادوار تاریخی هرکدام مسیر متفاوتی را طی نموده است؛ اگرچه ابوحنیفه از پیشگامان اصول فقه اهل سنت در قرن دوم هجری به شمار می رود، اما شافعی اولین کسی است که در اصول فقه اهل سنت، اثر مکتوب به وجود آورد. مرحله شکوفایی اصول فقه اهل سنت، سده چهارم تا اواسط قرن هفتم هجری است که با خلق آثار متعددی در حوزه اصول فقه رقم خورد. با بنیانگذاری علم اصول فقه شیعه توسط امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، دوره تاسیس آن، سده چهارم هجری دانسته شده که پس از آن، در قرن های پنجم تا هفتم؛ از زمان شیخ طوسی تا محقق حلی به تثبیت رسیده است. با توجه به ماهیت و حقیقت این تحقیق، روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه ای بوده و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، تحلیلی توصیفی است.

اصول فقه, ادوار, مراحل, علوم اسلامی, تاریخچه, شکل گیری, تطور