یاسر محمدی - استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،
فرشته عواطفی اکمل - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،

بیماری کرونا منجر به مشکلات و ناملایمات زیادی در سراسر جهان شده است. بخش ترویج و آموزش کشاورزی نیز به واسطه ماموریتی که در انتقال دانش به بخش کشاورزی دارد در این دوران با مشکلاتی در ارائه خدمات خود مواجه شده است؛ از این رو این پژوهش به آسیب شناسی برنامه های ترویج کشاورزی در دوران کرونا و پساکرونا و تاثیر آن بر روند توسعه کشاورزی پرداخته است. پژوهش، به لحاظ هدف، کاربردی و از دیدمان کیفی تبعیت می کند چون همه گیری کرونا یک پدیده نوینی است که شناخت اثرات آن نیازمند یک مطالعه همه جانبه و عمیق بوده و نتایج حاصله قابل استفاده برای سازما ن های ترویج است. روش کیفی مورد استفاده، تلفیقی از تئوری داده بنیان و فن دلفی فازی است. جامعه آماری پژوهش، کارشناسان ترویج و آموزش کشاورزی و توسعه روستایی جهاد کشاورزی استان همدان و همچنین اعضای هیئت علمی رشته های ترویج و توسعه روستایی به تعداد ۲۰ تن بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری هدفمند و اساس، اصل کفایت نظری بود چون پژوهش بصورت هدفمند بدنبال شناسایی و مصاحبه با افراد خبره در حوزه ترویج و آموزش کشاورزی بود. روش اصلی جمع آوری اطلاعات، مصاحبه های نیمه ساختارمند بود. داده های به دست آمده از مصاحبه، ابتدا کد گذاری و سپس از طریق فن دلفی فازی اعتبارسنجی شدند. یافته ها نشان داد که آسیب های برنامه های ترویج کشاورزی در دوره کرونا و پساکرونا عبار ت اند از: مشکلات در ارائه خدمات حضوری ترویج بدلیل عدم حضور فیزیکی کشاورزان، نداشتن آمادگی ترویج کشاورزی برای پذیرش آموزش مجازی، اثربخشی پایین آموزش مجازی در ارائه محتوای ترویجی، کاهش سودآوری بخش کشاورزی، به خطر افتادن مشاغل غیرکشاورزی و کاهش ارتباطات رودررو. از سوی دیگر بیماری کرونا فرصت هایی را در زمینه گسترش سامانه های آموزش مجازی در زمان کرونا و تغییر در نوع کشت محصولات کشاورزی ایجاد نمود. پیشنهاد می شود در راستای تا ب آوری سیستم ترویج و آموزش کشاورزی در مقابل حوادث احتمالی آتی همانند کرونا، بستر آموزش مجازی جهت اجرای مداوم و اثربخش برنامه های ترویج لازم است تقویت شود.

ترویج کشاورزی, پاندمی کرونا, آموزش مجازی, فن دلفی فازی, توسعه کشاورزی