شکیبا شاهمرادی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

زیاد بودن تعداد و تنوع بالا در کلکسیون های منابع ژنتیکی، ارزیابی دقیق و بهره برداری از آنها را با مشکلات متعددی مواجه می سازد.کلکسیون هسته راه حل مناسبی برای مدیریت تعداد زیاد منابع ژنتیکی محسوب می شود. کلکسیون ژرم پلاسم جو زراعی در بانک ژن گیاهی ملی ایران شامل حدود ۳۱۵۰ توده بومی ایران با تنوع ژنتیکی بالا است. تحقیق حاضر با هدف ایجاد کلکسیون هسته ژرم پلاسم جو زراعی بومی ایران در پنج مرحله انجام شد. برای این منظور در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نمونه های جو زراعی بومی ایران مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس براساس صفات مورد ارزیابی و محل جمع آوری، نمونه­های کلکسیون به گروه هایی با نمونه­های مشابه تقسیم شدند. گروه­بندی نمونه­ها با استفاده از روش سلسله مراتبی مبتنی بر مناطق محل جمع آوری نمونه­ها و صفات مورفولوژیک کیفی انجام شد. تنوع در سایر صفات مورفولوژیک نیز در گروه­های حاصل از تجزیه خوشه­ای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح حفظ تنوع آلل­ها با طبقه بندی کلکسیون­ها در گروه­هایی با نمونه­های نزدیک­تر و انتخاب ۱۰ درصد از هر گروه، افزایش یافت.  بر این اساس، کلکسیون هسته جو با ۳۳۳ نمونه انتخاب شد که بیش از ۱۰ درصد از نمونه های کلکسیون اصلی را در بر داشت. مقایسه مقادیر شاخص شانون نشان داد که کلکسیون هسته در اغلب صفات کیفی شاخص تنوع مشابه با کلکسیون اصلی را داشت. تجزیه تابع تشخیص و تجزیه به مولفه های اصلی نیز نتایج مشابهی داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که اختصاص صحیح نمونه­ها در ایجاد کلکسیون هسته و کارآمدی آن در حفظ تنوع کلکسیون اصلی در یک کلکسیون کوچک تر و قابل دسترس­تر، موثر بود.

Barley, Genetic diversity, Morphological traits, Principle component analysis and Shannon index, تجزیه به مولفه های اصلی, تنوع ژنتیکی, جو زراعی, صفات مرفولوژیک و شاخص شانون