محمدمهدی حاجیلوئی محب - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

بحث پیرامون عقل، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان، صاحبنظران و کنشگران عرصه تعلیم و تربیت بوده است. بخشی از این موضوع، به رشد یا اضمحلال خرد آدمی و عوامل موثر بر آن باز میگردد. این مهم مورد توجه متون دینی بوده، به شکلی که در سخنان امیرمومنان(علیه السلام) روایات گوناگونی در این زمینه وجود دارد. جستار حاضر، ضمن بهرهگیری از روش توصیفی-تحلیلی و در کنار درنگی بر معنای لغوی و اصطلاحی عقل و اخلاق، به دنبال این است که فرآیند رشد عقل در پرتو زیست اخلاقی را بر پایه آموزه های امیرمومنان(علیه السلام) تبیین کند. بررسی متون مرتبط نشان داد که توانایی خرد آدمی به صورت معناداری در کنار گزاره های اخلاقی به کار رفته و هر چه انسان روی به اخلاق مینهد، عقلانیتش تقویت میگردد. این موضوع در سه ساحت قابل بررسی بوده که در آنان، تاثیر زیست اخلاقی بر: »سلامت «، »تقویت و پویایی « و » راهیابی و خداگرایی« عقل مورد کاوش قرار گرفته است. برای مراحل و فرآیندهای رشد عقل، واژگان و عنوانهای ویژهای در روایات بیان شده است. با حفظ این معنی که اثر هر یک از فضایل بر رشد خردورزی، در فرآیندی ویژه صورت میبندد. ارائه مولفه های دوازدهگانه پیرامون زیست اخلاقی، در سه ساحت سلامت، پویایی و خداگرایی عقل بر پایه آموزه های علوی، از نوآوریهای پژوهش حاضر تلقی میگردد.

اخلاق، عقل، زیست اخلاقی، آموزه های امیرمومنان(علیه السلام).