سارا مرتضوی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران زمان-دانشکده معماری-عضو هیئت علمی-کار
مهراب پرتوی دیلمی - شرکت پایاپی پایدار -مدیرعامل -کارشناس ارشد MBA

در طول تاریخ همواره تمدن‌ها در کنار آب شکل گرفته‌اند اما به مرور زمان و ایجاد تغییرات اقلیمی باعث رو به خشکی رفتن برخی مناطق گردید از آن جمله بخش‌های وسیعی از ایران زمین بود بااین‌وجود این تمدن کهن رو به نابودی نرفت و به جستجوی راهکارهایی جهت مقابله با این مشکل برآمد و یکی از هوشمندانه طریق آن‌ها، ابداع قنات بود. تداوم تمدن‌های باستانی ایرانی در سرزمین‌های خشک، گواهی است بر آمیختگی شکوه منفی از تکوین شیوه حیات ایرانیان وهماهنگی با شرایط اقلیمی پیرامون آن‌ها. در آن دوران با توجه به پیشرفت فناوری استخراج آب‌های زیرزمینی در ایران زمین، نام قنات با ایران عجین گشته بود تا بدان‌جا که این سرزمین را مهد تمدن کاریزی می‌خوانند. در منطقه خوزستان با توجه به وجود منابع آب‌های روی زمینی برام آن و عدم امکان انتقال آب از طریق کانال‌های روباز علت گرمای شدید آفتاب و تبخیر آب، مردم دست به ابتکار جدیدی زدند. آن‌ها فناوری عناصر برای منطقه خود بومی سازی نمودند و انواع جدیدی از قنات بوس و به قرارهای رودخانه‌ای را ابداع نمودند تا به رودخانه‌های منطقه (30 کارون ، دز، مارون و ....) را به شهرها و زمین‌های زیر کشت برساند . در مقاله حاضر پس از بررسی تاریخچه ایجاد قنات به فناوری ساخت و نحوه اجرای آن پرداخته شده و سپس با بررسی مختصری از تاریخچه دزفول به معرفی قنات های رودخانه‌ای این شهر ، بخش‌های مختلف آن از جمله قمش ، سربطاق ، سده‌های سبدی ، دردونه و.... پرداخته شده است و شیوه‌های بهره‌برداری و نگهداری از آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

قنات های رودخانه‌ای ، دزفول،قمش ، سربطاق