سمیه شهری - دکتری ژئومورفولوژی شهری

با نگاهی موشکافانه به تاریخ یزد و شهرت "زندان سکندر"که از بیانات "حافظ شیرازی" قابل استناد است،منافات زمانی که بین این دو رویداد وجود دارد، ذهن هر پرسشگر و تاریخ شناسی را مشوش می نماید. در اینمقاله ضمن بررسی موقعیت کلی سرزمین یزد از گذشته تا کنون، براساس مستندات تاریخی و پژوهش هایپالئوژئومورفیک صورت گرفته، نقش سازه های آبی سنتی در تشکیل و تداوم حیات شهر یزد و چیدمان اینسازهها درمحوطه های میراث جهانی یزد بررسی شد. نتیجه حاصل، بیانگر تغییر جایگاه شهر یزد از آنچه درکتب تاریخی یاد شده به جایگاه کنونی است که بر اساس شواهد ژئومورفیک منطبق بر تغییرات اقلیمی و نیازآبی بوده و از طرفی بررسی الگوی چیدمان فضایی سازه آبی قنات در گسترش شهری بخصوص در بافتتاریخی نمایان کننده درک شناخت شناسی ساکنین از محیط پیرامون بوده که موجب تشکیل و استقرارسازمندی های متنوع در این حیطه شده است. اهمیت موضوع بیشتر معطوف به آمایش بنیادین شهری و عواملماندگاری سازمان فضایی شهری یزد است. به بیانی دیگر آب و راه و موقعیت جغرافیایی به عنوان عوامل عمدهبنیاد شهرهای قدیم، سبب تشکیل مدنیت شهری اطراف دریاچه و مدنیت روستایی اطرف مجاری آبهایسطح الارضی دامنه ها شده و جابجایی شهر یزد بر همین اساس صورت گرفته که جهت ادامه ی بقا و ماندگاریشهر تنها راه ممکن، حفظ این مکانیزم ارتباطی توسط سازه ی آبی قنات بوده است، اما با مرگ قنوات و حذفرابطه، چه بسا که در آینده ای نزدیک دیگر نتوان به حفظ شهرکمکی نمود، در نتیجه بهترین گزینه ی آمایشیبرای ساکنین این منطقه پیشروی به سمت خط تعادل آب و یخ یا بالادست قنات و بهره وری از میکروکلیمایبهتر و دسترسی به منابع آب فراوانتر در این محدوده باشد.

سازه آبی، سازمندی اجتماعی، میراث جهانی یزد، چیدمان فضایی، شواهد ژئومورفیک