احمد بیطرفان - دانشجو دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز

خانه از لحاظ عملکردی و کالبدی، مکان شکل گیری رفتار، فرهنگ و اخلاقواحد اجتماع است.اما معماری مسکن امروز ایران، ظرف مناسبی برای اینمهم نیست! چرا که خصوصیت ایرانی-اسلامی بودن خود را از دست داده و بهتبع آن قابلیت پرورش فرهنگ ایرانی اسلامی از آن سلب شده است! با تکیهبر مبانی و معیارهای طراحی سنتی و نیازمندی های زندگی امروز، الگوییارائه شده، تا ضمن اقتباس از معماری سنتی، ایرانی اسلامی پاسخگوینیازهای امروز جامعه در کالبدی شایسته برای فرهنگ ایرانی - اسلامیباشد. محرمیت یکی از اصول غیر قابل اجتناب در معماری سنتی ایرانی ومعماری اسلامی و درونگرا است. که ریشه در فرهنگ و ارزش ها و باورهایدینی و مذهبی دارد. بطوریکه این اصل مهم به کلی به فراموشی سپردهشده و در شهر مقدس قم که ام القراء اسلام لقب گرفته هیچگونه نشانههایی از آن یافت نمی شود.اصل محرمیت در کالبد بنا بصورت دیداری ، شنیداری ، رفتارینمود می یابد. که از طریق چهار ابزار درونگرا – تناسبات –سلسه مراتب – و مکان یابی ایجاد شده است ، که این اصولمنطبق بر آیات قرآن و احادیث پیامبر(ص) و معصومین (ع) میباشد؛ پرداخته و با ارائه نمونه های موردی از خانه هایمسکونی دوره قاجاریه قم و مقایسه آن با آپاراتمان هایمسکونی معاصر به اصل محرمیت می پردازیم و در پایان به ارائهراهکارهایی جهت رعایت سلسه مراتب و ورودی و چگونگی تعریفمناسب فضاها بمنظور حفظ حریم و محرمیت می پردازیم ، شایدالگویی شود، در بازآفرینی حریم در طراحی معماری معاصر ایراناسلامی ، پرسش های اصلی در این پژوهش این است که:۱- اصل محرمیت در معماری سنتی ایرانی-اسلامی به چه معنا میباشد ؟و درخانه های شهر قم چگونه تجلی پیدا کرده است؟۲- چگونه می توان به باز آفرینی این اصل مهم ایرانی-اسلامیپرداخت و در طرح های معماری معاصردر مجتمع های مسکونی بکارگرفت؟ (چگونه رعایت محرمیت در فضای مجتمع های مسکونی انجام پذیرد؟)برای پاسخگویی به سوالات این پژوهش از روش تحقیق استدلالی –منطقی با استفاده از تکنیک های توصیفی - تحلیلی بهره گرفتهشده است . که اطلاعات آن بصورت اسنادی و کتابخانه ای جمعآوری گردیده است. نمونه هایی از خانه های سنتی شهر مقدس قممورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با نمونه های طراحی جدیدمعماری روز مورد مقایسه قرار گرفته و راهکارهایی در رابطهبا طراحی معماری معاصر و رعایت این اصل مهم محرمیت درطراحی ها ارائه شده است.

محرمیت ، معماری سنتی ایرانی اسلامی ، طراحی مجتمع مسکونی، سلسه مراتب ، درونگرایی