یاسر اکرمی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری اسلامی،دانشگاه قم
سبحان جدیری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری اس لامی،دانشگاه قم

معماری سنتی به غیر از نشان دادن شیوه زندگی گذشتگان ما حاوی اطلاعات ارزشمندی از فنون و مصالح به کار رفته درگذشته است.بررسی جزئیات اجرایی سازه های سنتی در شناخت این فن اوری بوم ی سه م بسزایی دارد، به طوریکه بدونتوجه به آن شناخت ا ز سازه های سنتی را میتوان یک آشنایی کلی و عمومی دانست . ظرایف و نکته های موجود و قابلتامل حتی در نحوه هشت و گیر یک دیوار ساده تا روشها ی اجرایی سازه های پیچیده ایی چون پوشش های کاربند ی موکداین مطلب است .سازه ی سنتی که در مجموع شامل کلیه اجزای باربر به کار رفته در بناست مفاهیم پیچیده ای از مهندسی گذشته را درعصر قدیم نمایان میکند.این مهندسی پیچیده از مصالح بومی و فنون اکولوژیکی در بیان ایده و در جهت آسایش استفادهکنندگان مرزها در هم شکسته و بازتاب هنر و فرهنگ را در شکوه و عظمت خود به رخ می کشد .روش تحقیق استفاده شده در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده ، در این مقاله به بررسی سیستم سازه ای سقف تیمچه (سرای) صدراعظم قم و نحوه ی انتقال بار به سایر اجزاهای آن پرداخته شده است .همچنین تاریخچه ی این اثرتاریخی و نمونه های مشابه این اثر را در دوره های تاریخی مشابه نظیرقاجار در شهرهایی دیگر همچون تهر ان و کاشانمورد بررسی قرار گرفته و در انتها سیستم سازه ای مشابه آن در دنیای امروزی معرفی شده است . نتایج حاصل از بررسیاین اثر تاریخی چنان نشان میدهد که جرزهای باربر و طاق و چشمه در سرای صدر اعظم عملکرد سازه ای دارند . درسقف ،باریکه طاق های حما ل، مسئولیت تحمل و انتقال بارهای وارده از طرف باریکه طاق های غیر حمال و همینطورتیغه های آجری بین باریکه ها (به طور مثال آجرهای بین پاباریک یا یک شاپرک و بار چشمه که میتواند به صورتترکین یا ساده باشد) را دارد .سیستم انتقال نیرو بدین صورت است که از مجموع نیروهای یک باریکه تاق با نیروهای وارد شده از طرف باریکه تاقهای غیر حمال و تیغه های آجری بین باریکه تاق ها ترکیب شده ، و نتیجه ی نهایی در نهایت به پایه منتقل و در آخربه زمین منتقل میشود. آرایه ها ،تزئینات و سیستم سازه ای سقف آن ، مانند تیمچه بزرگ قم میباشد و همچنینکاربندی ها به واسطه ترکیب عناصر ساختاری و عناصر زیبایی شناسانه و تطبیق میان تزئینات وساختار بنا،از ارزشبالایی برخوردار است. درمقام مقایسه با نمونه های دیگر مانند تیمچه ی امین الدوله کاشان باید بیان نمود که علی رغماینکه تیمچه امین الدوله از ظرافت زیادی در تزئینات برخوردار است اما معمار در تیمچه ی صدراعظم و تیمچه بزرگ قمسعی کرده است که با ترکیب مسائل نیارشی و تزئینی به تعادلی میان این دو دست یابد .

سرای صدر اعظم ، بازار قم ، عمران، معماری ، سیستم سازه ای، طاق و قوس