لیدا واصل - علوم و مهندسی خاک،دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
احمد فرخیان فیروزی - دانشیار، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
عطااله خادم الرسول - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

اولویت بندی مناطق بحرانی و استفاده از بهترین شیوه های مدیریتی از جمله مدیریت کشاورزی و حفاظتی، روش های موثری برای کاهش فرسایش در حوضه های آبریز هستند. این روش ها مزیتی برای مدیران و سرمایه گذاران برای جلوگیری از زیان های اقتصادی و مدیریت ریسک محسوب می شوند. در پژوهش حاضر، از مدل ArcSWAT برای ارزیابی تاثیر مدیریت کشاورزی و حفاظتی بر رواناب سطحی و بار رسوب در حوضه آبریز دشت بزرگ در استان خوزستان استفاده شد. گردآوری داده ها در سال ۲۰۲۱  انجام شد. واسنجی و اعتبارسنجی جریان سطحی به ترتیب برای دوره های آماری ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ انجام شد. همچنین بار رسوب برای دوره های آماری ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ واسنجی و  برای سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ اعتبارسنجی گردید. سناریوهای تناوب، مدیریت بقایا و خاک ورزی به عنوان سناریوهای مدیریت زراعی و سناریوهای تراس بندی، کنتوربندی، نوارهای بافر گیاهی، کشت نواری و آبراهه چمنی به عنوان سناریوهای مدیریت حفاظت اعمال شدند.  نتایج ضرایب نش- ساتکلیف و تعیین برای واسنجی جریان سطحی ماهانه ۷/۰ و ۷۲/۰ و برای اعتبارسنجی ۷۴/۰ و ۷۵/۰ بدست آمد. این ضرایب برای هر دو مرحله واسنجی و اعتبارسنجی بار رسوب رضایت بخش نبود. اما مدل کارایی مناسبی در اولویت بندی مناطق بحرانی و شبیه سازی سناریوهای مدیریتی نشان داد. تفاوت در عرض آبراهه چمنی اثر معنی داری بر کاهش بار رسوب نداشت. سناریوهای تراس بندی و بافر گیاهی میزان رسوب را در سطح حوضه به ترتیب ۷۶ و ۵/۶۲ درصد کاهش دادند و موثرترین سناریو شناخته شدند.  بطور کلی نتایج نشان داد که اعمال سناریوهای حفاظتی می تواند میزان بار رسوب را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

تراس بندی, رسوب, کنتوربندی, مدیریت حفاظتی, مدیریت زراعی