غزاله سادات ذریه - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، کرمان، ایران
احمد تاج آبادی پور - عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، کرمان، ایران
ابراهیم ادهمی - عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
پیمان عباس زاده دهجی - عضو هیات علمی گروه علوم و مندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، کرمان، ایران

پرکاربردترین روش برآورد نیاز فسفری گیاهان، کاربرد کود های شیمیایی فسفری است؛ ولی کارایی پایین، هزینه بالا و پیامدهای زیانبار زیست محیطی دارد. هنگامی‎که بتوان با بهره گیری از باکتری های گشاینده فسفر و قارچ میکوریز فراهمی منابع فسفر را افزایش داد، غلظت فسفر و پارامترهای رشد گیاه نیز ممکن است افزایش یافته و تحول بزرگی در تغذیه فسفری گیاهان ایجاد نماید. هدف پژوهش کنونی، بررسی امکان بهره گیری از سویه های برتر باکتری های گشاینده فسفات جداسازی شده از ریزوسفر درختان پسته، قارچ میکوریز و منابع فسفاته بر رشد و جذب فسفر نهال‎های پسته در شرایط گلخانه‎ای بود. آزمایش به‎گونه فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۹۸ انجام شد. تیمارها شامل چهار منبع فسفر (شاهد، منو‎کلسیم فسفات، تری‎کلسیم فسفات، خاک فسفات)، چهار سطح باکتری (شاهد،  Serratia odorifera،Pseudomonas fluorescens و Pseudomonas brassicacearum) و دو سطح قارچ میکوریز (شاهد و قارچ میکوریز شامل ترکیب  Funneliformis mosseae، Rhizophagus intradices، Rhizophagus irregularis و Glomus caledonium) بود. تجزیه واریانس داده ها برهمکنش باکتری های گشاینده فسفر، منابع فسفاتی و قارچ میکوریز بر شاخص های رویشی پسته را معنی دار نشان داد. هر سه جدایه باکتری پیامدهای مثبتی در افزایش شاخص‎های رویشی داشتند. همچنین مایه‎زنی قارچ میکوریز همراه با مایه‎زنی باکتری افزایش معنی دار ۴۴ درصدی وزن خشک ریشه را نشان داد. بیشترین نسبت اندام هوایی به ریشه با کاربرد خاک فسفات و تری‎کلسیم فسفات دیده شد که نسبت به شاهد به‎ترتیب ۱۹ و ۳۷ درصد افزایش یافت. مایه‎زنی نهال‎های پسته با قارچ میکوریز غلظت فسفر ریشه، ساقه و برگ را به‎ترتیب ۹۰، ۱۰۴ و ۱۲۲ درصد افزایش داد. بنابراین باکتری های گشاینده فسفات به‎ویژه سودوموناس‎ها و قارچ میکوریز نقش بسزایی در افزایش کارایی کود فسفر مورد استفاده و کاهش مصرف کود، افزایش رشد و جذب فسفر نهال‎های پسته را داشتند.

پسته, فسفر, سراتیا, سودوموناس, قارچریشه