باقر ساروخانی - استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
شیوا صادقی پور - مدرس جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

مفاهیم اجتماعی بر معانی فهمیده شده ای دلالت دارند که می توان آنها را در "مصادیق"[۱] مشخص و مطالعه کرد. بنابراین، مفاهیم اجتماعی از دوپاره ذهنی[۲] و عینی[۳] تشکیل شده اند. به عبارت دیگر، وجود رابطه دیالکتیکی بین ذهن و عین است که مفهوم اجتماعی را می سازد. گاه چگالی تاثیر پاره ذهنی بالاتر است و گاه پاره عینی، اما در هردو صورت، درجه ای از چگالی تاثیر پاره دیگر نیز در مفهوم وجود دارد. بنابراین، درباب مفاهیم اجتماعی با درجاتی از انتزاع[۴] و انضمام[۵] روبه رو هستیم که سبب ساز وجود نوعی ابهام در صدق معنا به مصداق می شود. به عبارت دیگر، به جای حالات دوگانه "صدق"/"عدم صدق" با حالات چندگانه "درجات صدق" مواجهیم که می توانند در موقعیت هایی بین حالات دوگانه مزبور قرار گیرند. ازاین روست که رویکرد مبتنی بر منطق فازی[۶] در ساخت و سنجش این مفاهیم می تواند موثر واقع شود. به طورکلی، توانایی رویکرد مبتنی بر منطق فازی در ساخت و سنجش مفاهیم اجتماعی را می توان در موارد زیر بیان کرد: امکان سنجش درجه انطباق مصادیق تجربی با معانی مفاهیم جامعه شناختی۱.     امکان سنجش دو ویژگی مقوله ای[۱] و بعدی[۲] در یک مفهوم. امکان ساخت و سنجش مفاهیم هیبرید (ترکیبی) جدید براساس وجود درجاتی از صدق چند معنا در یک مصداق. امکان سنجش درجه اجماع[۳] مکاتب و نظریه های مختلف درباب یک مفهوم.

منطق فازی, منطق کلاسیک, معنا, مصداق, درجه صدق