سمیه دهقانی - Ph.D. Student, Soil Science Department, Faculty of Agriculture University of Shahrekord, Shahrekord, Iran
مهدی نادری - Soil science Department,faculty of agriculture,shahrekord university,shahrekord,iran
احمد کریمی - Soil Science Department, Faculty of Agriculture University of Shahrekord, Shahrekord, Iran

باتوجه به تنوع کاربری زمین در نواحی خشک و نیمه­خشک در کشور، نوع بهره­برداری از زمین می­تواند خصوصیات کیفی خاک، به­ویژه کیفیت فیزیکی، را دستخوش تغییر نماید. این پژوهش، با هدف بررسی اثر کاربری­های مختلف اراضی بر ویژگی­های خاک در حوضه آبخیز باغان در جنوب شرقی استان بوشهر با وسعتی حدود ۹۲۹ کیلومترمربع که از دیدگاه کشاورزی دارای اهمیت می­باشد، اجرا شد. از خاک سطحی (۲۰-۰ سانتیمتر) کاربری­های مرتع، اراضی زراعی و باغات، ۱۲۰ نمونه مرکب برداشته شد. محل­های نمونه برداری با استفاده از تکنیک ابر مکعب لاتین تعیین شدند. ویژگی­های شن (Sand)، سیلت (silt)، رس (clay)، جرم مخصوص ظاهری (ρb)، تخلخل (F)، تخلخل موثر (Φeff)، منافذ درشت (MAP)، میانگین وزنی (MWD) و هندسی قطر خاکدانه­ها (GMD)، پایداری خاکدانه­ها در آب (WSA)، شاخص پایداری خاکدانه­ها (SI)، تخلخل تهویه­ای (AC)، آب قابل استفاده گیاه (AWC)، مقدار نسبی آب (RWC)، نقطه پژمردگی دائمی (PWP)، رطوبت گنجایش زراعی (FC)، و رطوبت اشباع (ϴS)، با روش­های معمول تعیین و بعد فراکتال (Db)، به روش جرم - قطر محاسبه شد. کاربری­های مرتع، زراعی و باغ بر تمام ویژگی­های موردمطالعه به جز شاخص گنجایش هواییAC) ) اثر معنی­داری (P<۰.۰۱) را نشان دادند. نتایج مقایسه میانگین کاربری مرتع و زراعت نشان داد که از تمام ویژگی­های موردمطالعه فقط بر ویژگی­های PWP، FC و ϴS تفاوت معنی­داری داشتند. در کاربری باغ در مقایسه با کاربری مرتع افزایشی معنی­داری در Sand، F، Φeff، MAP، MWD، GMD، WSA، SI، ϴS، FC، PWP، AWC و RWC و کاهشی معنی­داری در Silt، Clay، ρb و Db مشاهده شد. برازش معادله خطی بر داده­های اندازه­گیری شده نشان داد که با کاهش مقدار رس و سیلت و افزایش مقدار شن، بعد فرکتال کاهش یافت. ضرایب تبیین تابع خطی بعد فرکتال با درصد شن، سیلت و رس به ترتیب ۸/۰، ۵۵/۰ و ۸۲/۰ بود. بر اساس ویژگی­های موردمطالعه، مطلوب­ترین کیفیت فیزیکی خاک در کاربری باغ مشاهده شد.

Baghan watershed, Different Managements, fractal dimension, soil physical properties