شهریار بابازاده جعفری - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
محمد فیضیان - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
ناصر دواتگر - موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

مدیریت عناصر غذایی همانند توصیه نهاده های کودی برای دستیابی به محصول پایدار اقتصادی گیاه برنج ضروری است. برنامه های مدیریت عناصر غذایی برای شرایط هر مزرعه باید ضمن بهینه سازی تولید و سود کشاورز، دارای کمترین اثرات نامطلوب زیست محیطی باشد. این مطالعه با هدف تعیین مناسب ترین مدیریت تغذیه گیاه برنج در اراضی شالیزاری از جنبه عملکرد و بهره اقتصادی از سال ۱۳۹۷ به مدت دو سال انجام شد. در این بررسی تعداد ده مزرعه در بخش کوچصفهان که از نظر ویژگی های خاک و مدیریت تغذیه متفاوت بودند، انتخاب شدند. سپس در هر مزرعه شش کرت آماده و تیمارهای کودی شامل N۰ (بدون نیتروژن)،  P۰(بدون فسفر)، K۰ (بدون پتاسیم) و N۱P۱K۱ (توصیه کودی عمومی موسسه تحقیقات برنج)، N۲P۲K۲ (توصیه کودی موسسه تحقیقات برنج بر مبنای آزمایش خاک) و N۳P۳K۳ (توصیه کودی بر اساس آزمایش خاک به اضافه مصرف کود کامل و کود محرک رشد) در آنها اعمال و با مدیریت کودی عرف زارع مقایسه شدند. در این پژوهش ویژگی های مرتبط با حاصلخیزی خاک و عملکرد گیاه اندازه گیری و عرضه نیتروژن، فسفر و پتاسیم بومی خاک محاسبه شدند. بررسی ها نشان داد عرضه بومی نیتروژن و فسفر خاک اراضی به ترتیب در دامنه ۲۰ تا ۳۷ و ۳ تا ۹ کیلوگرم در هکتار کم بودند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد اثر تیمارهای کودی بر عملکرد شلتوک، در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار بودند و بیشترین میانگین عملکرد مربوط به تیمار N۳P۳K۳ به مقدار ۳۹۶۸ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اما این توصیه اختلاف معنی داری با تیمار (N۲P۲K۲) با میانگین عملکرد ۳۹۱۴ کیلوگرم در هکتار نداشت. این دو توصیه به ترتیب میانگین عملکرد برنج را به مقدار ۲۵۹ و ۳۱۳ کیلوگرم در هکتار نسبت به عملکرد مدیریت عرف زراع به شکل معنی دار افزایش دادند. بهره اقتصادی حاصل از اعمال مدیریت تغذیه N۲P۲K۲ با N۳P۳K۳ اختلاف معنی داری نداشتند، اما نسبت به مدیریت عرف زارع دارای اختلاف معنی داری بودند. این یافته ها نشان داد که برای تولید پایدار اقتصادی برنج لازم است در کنار نوع، مقدار و زمان مصرف نهاده های کود به موازنه بهره- هزینه توجه شود.

برنج, بهره اقتصادی, کود, عملکرد شلتوک, عرضه بومی