فهیمه میرزائی ندوشن - دانشجو/گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
امید بزرگ حداد - استاد/ گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

رودخانه­های فرامرزی منابع آب مشترک با اهمیتی هستند که می­توانند مجموعه منافع در زمینه­های اجتماعی، اقتصادی، زیست­محیطی و سیاسی برای همه کشورهای ساکن در حوضه به همراه آورند. مجموعه سودهای به­دست آمده از همکاری بین کشورها برای رسیدن به نقطه تعامل پایدار مطلوب بسیار موثر است که در بسیاری از تحقیقات پیرامون این زمینه مورد توجه قرار نمی­گیرد. در این تحقیق یک مدل بر پایه نظریه بازی تکاملی ارائه شد که در آن راهبرد­های کشورها در بهره­برداری از رودخانه فرامرزی تحلیل و ارزیابی شد. همچنین راهبرد­های پایدار تکاملی (ESS) بررسی و رفتار کشورها براساس تغییرات سودهای دریافتی آن­ها تحلیل شدند. این مدل برای یک حوضه دارای سه کشور ساکن به کار برده شد و چارچوبی برای شناخت رفتار و مدیریت منافع کشورها بسته به این که بالادست یا پایین­دست هستند، فراهم کرد. در انتها شبیه­سازی عددی برای بررسی فرآیند تکاملی راهبرد­ها و تاثیر پارامترها بر تعاملات بین کشورها اجرا شد. نتایج شبیه­سازی نشان­دهنده اثر قابل ملاحظه بسته سودهای کشور بالادست (سودهای غیر از سود بهره برداری از آب رودخانه) بر تعاملات بین کشورها و نقطه پایدار راهبردی نهایی بود. بسته سودهای دریافتی کشور بالادست حاصل از همکاری با کشورهای پایین­دست به مقدار ۱-، ۲-، ۲ و ۵ درصد نسبت به مقدار سود آبی حاصل از عدم همکاری کشور بالادست تغییر داده و سرعت همگرایی احتمال عدم همکاری یا همکاری کشور بالادست بررسی شد. نتیجه شد حتی افزایش یک درصدی در بسته سودها نسبت به مقدار سود آبی می­تواند منجر به همکاری سه جانبه کشورها شود. از این رو می­توان استدلال کرد که در مسئله تخصیص آب رودخانه­های فرامرزی توجه به نقش سایر منافع کشورها به غیر از منافع آبی می­تواند جواب مسئله تخصیص را تحت تاثیر قرار دهد. این نتایج می­تواند راهنمایی نظری برای کشورهای ساکن در حوضه یک رودخانه فرامرزی برای تعامل و همکاری با یکدیگر باشد.

رودخانه فرامرزی, نظریه بازی تکاملی, راهبرد پایدار, بازی سه طرفه