مژگان عظیمی هاشمی - استادیار پژوهش گروه پژوهشی علوم اجتماعی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی
سعید شریعتی مزینانی - مربی پژوهش گروه پژوهشی علوم اجتماعی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی
فائزه اعظم کاری - پژوهشگر گروه پژوهشی علوم اجتماعی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی

شهر مشهد مهم ترین قطب زیارتی و کانون عمده گردشگری مذهبی و زیارت در ایران است و به ویژه نزد شیعیان جهان نیز موقعیت ممتازی دارد و فضای کنش زیارتی سالانه میلیون ها زائر است. با عنایت به جایگاه سفرهای دینی و معنوی در گردشگری جهانی، کیفیت و شرایط مقاصد زیارتی می تواند نقش مهمی در تعمیق و بهبود کیفیت کنش زیارت داشته باشد و شرایط مناسبی برای تجربه معنوی زائر فراهم آورد. این نوشتار با عنایت به وجوه متعدد مقصد زیارتی، ابعاد فرهنگی و اجتماعی پایداری شهر زیارتی را واکاویده است. رویکرد این مطالعه آن است که جامعه میزبان یا مجاوران، هم در بعد سخت افزاری و هم در بعد نرم افزاری، لازم است جهت ارتقای کنش زیارتی زائران و گردشگران مذهبی تمهیداتی بیندیشند. هشت مولفه و چهل ودو شاخص در ذیل ابعاد اجتماعی، فرهنگی و گردشگری مذهبی پایدار استنباط شد و در فرآیند تحلیل عاملی تاییدی به حک و اصلاح رسید. شاخص های مذکور در فرآیند مقایسه سلسله مراتبی به شیوه فازی رتبه بندی شد و وزن تاثیر بعد اجتماعی – فرهنگی مولفه ها و شاخص های آن در تقویت پایداری زیارت تعیین گردید. نتایج پیمایش سلسله مراتبی نشان داد که از بین هشت مولفه تاییدشده در نمایه شاخص های اجتماعی - فرهنگی شهر زیارتی مطلوب که شامل امنیت، ایمنی، آموزش، فرهنگ میزبانی، هویت دینی، فضاهای مذهبی، فضاهای فرهنگی و تفریحی و سرمایه فرهنگی در شهر مشهد است، سه مولفه امنیت شهری، ایمنی و آموزش به قدری اولویت دارند که سایر مولفه ها را موقتا بی تاثیر می کنند.

شهر پایدار, ابعاد اجتماعی- فرهنگی شهر پایدار زیارتی, فرهنگ میزبانی, تحلیل سلسله مراتبی فازی