رضا جلالی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
جوانشیر عزیزی مبصر - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
اکبر قویدل - دانشیار گروه علوم مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
علی رسول زاده - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
جواد رمضانی مقدم - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

رآکتورهای زیستی تراشه چوب یکی از ارزان ترین روش های حذف نیترات از پساب ها، از جمله پساب ها می‎باشند. این تحقیق در دشت اردبیل و در پاییز سال ۱۳۹۹ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. این تحقیق با دو نوع هسته در رآکتورهای زیستی شامل تراشه چوب و مخلوط تراشه چوب و تراشه آهن، با ۴ تکرار برای هریک، در قالب طرح فاکتوریل اجرا شد. غلظت نیترات ورودی به رآکتورها شامل سه سطح ۵۰، ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی گرم بر لیتر اعمال شد. غلظت نیترات در پساب خروجی از رآکتورها بعد از زمان های ماند ۳، ۶، ۱۲، ۲۴، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که عملکرد رآکتورهای با هسته تراشه چوب (۷/۵۴ درصد حذف) بهتر از حالتی بود که هسته از تراشه چوب و تراشه آهن (۹/۴۵ درصد حذف) تشکیل شده بود. همچنین نتایج نشان داد که بیش ترین تا کم ترین درصد حذف، در غلظت های ۱۵۰، ۳۰۰ و ۵۰ میلی گرم بر لیتر،  به ترتیب به صورت متوسط با مقادیر ۶/۵۴، ۳/۵۰ و ۵/۴۵ اولویت بندی شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که زمان ماند تاثیر معنی داری بر مقدار حذف نیترات توسط رآکتورها دارد، به گونه ای که کم ترین مقدار حذف در زمان ماند ۳ ساعت و به مقدار ۳/۴ درصد و بیش‎ترین مقدار حذف نیترات در زمان ماند ۹۶ ساعت و با مقدار ۳/۸۹ درصد بدست آمد. نتایج کلی نشان داد که در شرایط انجام تحقیق رآکتورهای زیستی با هسته چوب عملکرد قابل قبولی در حذف نیترات دارند. همچنین با استفاده از نتایج این تحقیق، مشخص شد که برای ضریب زهکشی پیشنهادی برای شرایط کشور ایران (mm.day-۱۲ ) و زمان ماند ۹۶ ساعت کم تر از ۲ درصد از مساحت زمین به احداث رآکتور زیستی اختصاص می یابد.

رآکتور زیستی, نیترات, زمان ماند, تراشه چوب, ضریب زهکشی