رضوان طالب نژاد - Water Engineering Department and Drought Research Center, Faculty of Agriculture, Shiraz University,
فریبرز پاچنگ - Water Engineering Department and Drought Research Center, Faculty of Agriculture, Shiraz University,
علیرضا سپاسخواه * - Water Engineering Department and Drought Research Center, Faculty of Agriculture, Shiraz University

در سال­های اخیر به دلیل مواجهه با خشکسالی، بر ترویج کاربرد آبیاری قطره­ای در سطح کشورتمرکز شده است. با توجه به کمبود منابع آب موجود، کشاورزان نیز به لزوم استفاده از سامانه آبیاری قطره­ای پی برده­اند. پایش و ارزیابی سامانه­های موجود و در حال بهره­برداری از اهمیت ویژه­ای برخوردار است که می­تواند مانع از هدر رفت سرمایه شده و دستیابی به اهداف اصلی کاربرد آبیاری تحت فشار را فراهم سازد. خرما یکی از محصولات باغی است که نﻘش مهمی در امنیت غذایی و اقتصاد ملی ایفا می­کند. از این رو هدف این پژوهش ارزیابی فنی و هیدرولیکی عملکرد سامانه آبیاری موضعی (حباب­ساز) درختان نخل واقع در شهرستان بستک در استان هرمزگان و هم­چنین مقایسه بهره­وری آب این روش با روش آبیاری سطحی (حوضچه­ای) رایج در این منطقه می­باشد. بدین منظور دو مزرعه انتخاب گردید و با انداز­گیری دبی و فشار حباب­سازها در دو مرحله، پارامترهای ارزیابی محاسبه شد. طبق نتایج این پژوهش، راندمان بالقوه کاربرد در چارک پایینPELQ  و راندمان واقعی کاربرد در چارک پایین AELQ که بیانگر عملکرد کلی سامانه آبیاری موضعی (حباب­ساز) می­باشد در اسفندماه سال ۱۳۹۷، به ترتیب ۲۱/۲۹ و ۴۴/۳۲ و در خرداد ماه سال ۱۳۹۸، به ترتیب ۶۴/۳۲ و ۲۶/۳۶ بدست آمد. بنابراین سامانه آبیاری موضعی حباب­ساز مورد ارزیابی در وضعیت ضعیف از نظر عملکرد قرار دارد. با آموزش به بهره­بردار برای شستشوی صحیح و به موقع فیلتراسیون و یکسان باز کردن شیر فلکه­های لوله­های نیمه اصلی در حال کار می­توان عملکرد سامانه آبیاری موضعی (حباب­ساز) را بهبود بخشید. همچنین بهره­وری آب برای خرمای رقم خنیزی که بین دو باغ محل انجام پژوهش مشترک بوده برای باغی که به روش حوضچه­ای آبیاری می­شد ۱۸/۰ کیلوگرم بر متر­مکعب و در باغی که به روش حباب­ساز آبیاری می­شد ۳۳/۰ کیلوگرم بر متر­مکعب به دست آمد. بنابراین سامانه آبیاری موضعی (حباب­ساز)، بهره­وری­آب بیشتری نسبت به آبیاری سطحی داشت. نتایج نشان دادکه در شرایط کنونی بهره­برداری از سامانه در باغ مورد نظر، با توجه به عدم آموزش بهره­بردار، عدم حضور مهندس طراح در محل طرح و کسب اطلاعات دقیق از محل اجرای طرح و همچنین نبود نظارت صحیح بر اجرای سامانه آبیاری قطره­ای، عملکرد سامانه در حد قابل انتظار نبوده است.

Water Productivity, New irrigation system, Application efficiency, Exploitation of modern irrigation, irrigation system design