محمد عباس زاده - عضو هیات علمی دانشگاه تبریز
فرهاد شمسی متنق - دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز

انجام مطالعات اجتماعی تجربی به روش کیفی و فضای تکوینی و درحال جافتادن این روش­ها بحث ارزیابی این تحقیقات و اعتبار و دقتمندی یافته­های این پژوهش­ها را مطرح کرده است. به­خصوص این مسئله در کشور ما با حجم پایین مقالات چاپ­شده در این زمینه، بسیار نمایان بوده و جست­وجوی منابع و مقالات مرتبط با بررسی استاندارهای ارزیابی تحقیق کیفی و انگشت­شمار بودن آن­ها گواهی بر مسئله­مند بودن این موضوع است. کنکاش در این موضوع، دغدغه نویسندگان این نوشتار است. در این کار پژوهشی سه بخش مولفه­های تحقیق، معیار تحقیق و استراتژی­های تحقیق از هم تفکیک ­گردیده­اند. با بررسی مولفه­هایی همچون ویژگی­های محقق، چهارچوب مفهومی، عوامل زمینه­ای، اهداف و سئوالات تحقیق، رویه­های جمع­آوری داده، مدیریت و تحلیل داده­ها، بر اهمیت رعایت معیارهای دقتمندی در هر یک از این مولفه­ها تاکید می­شود. این مقاله به تفکیک معیارهای دقتمندی از استراتژی­های دقتمندی و البته ارتباط بین این دو اصرار دارد. برای حصول دقتمندی، معیارهای متنوعی توسط اندیشمندان ارائه شده­ است که برخی از آن­ها عبارتند از: قابل­قبول بودن، قابلیت انتقال، قابلیت اتکاء، قابلیت­تاییدپذیری، انسجام، کفایت نمونه­گیری، اعتبار کاربرپذیری و اعتبار اخلاقی. این معیارهای با شدت و ضعف هر یک با استراتژی­هایی همچون تفحص همتا، بازتاب­پذیری، توصیف فربه، کنترل عضوها، مشاهده­کننده­بیرونی، پیچیدگی تحلیل و کفایت مرجع در ارتباطند.

تحقیق کیفی, دقتمندی, مولفه­های تحقیق, معیارهای دقتمندی, استراتژی­های دقتمندی