حسین حیدری - دکتری توسعه کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
عبدالحمید پاپ زن - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
علیرضا دربان آستانه - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

یکی از راهکارهای توسعه پایدار بخش کشاورزی، همکاریهای بین بنگاهی در قالب خوشه است که در سالیان اخیر مورد توجه جوامع علمی دنیا قرار گرفته است. هدف این پژوهش، شناسایی مولفههای توسعه خوشه کسب و کارهای فراوری محصولات باغی در استان کرمانشاه بود. پارادایم تحقیق، کیفی – کمی از نوع متوالی اکتشافی بود. روش تحقیق مورد استفاده در بخش کیفی نظریه داده بنیان و در بخش کمی تحلیل سلسله مراتبی بود. جامعه مورد مطالعه شامل کارشناسان سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی و سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه بود. جمعآوری دادهها تا زمان رسیدن به اشباع نظری دادهها ادامه یافت. نتایج گویای این بود که ۶۵ مفهوم از کدگذاری باز استخراج شد، این مفاهیم در قالب ۱۸ خرده طبقه و ۴ طبقه شرایط ایجاد خوشه، زمینههای توسعه خوشهها، عوامل مداخلهگر و استراتژیهای موثر بر توسعه خوشهها طبقهبندی شدند. به­منظور اولویتبندی مولفههای طبقهها، از تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. نتایج نشان داد که، در طبقههای ایجاد شده، مولفههای اعتماد، دسترسی به نیروی انسانی، عامل توسعه خوشه و حمایت دولت و نهادهای پشتیبان، در اولویت اول قرار گرفتهاند. نتایج این پژوهش میتواند مورد استفاده برنامهریزان توسعه روستایی، کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی، صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی قرار گیرد.

توسعه خوشه, کسب و کارهای کشاورزی, کارآفرینی روستایی, محصولات باغی