طاهر عزیزی خالخیلی
غلامحسین زمانی

اهمیت مشارکت کشاورزان در مدیریت و طراحی سیستم در زمینه های مختلف مورد تاکید قرار گرفته است. انگیزش از جمله عوامل مهم برای جلب مشارکت کشاورزان در برنامه های توسعه کشاورزی بوده و نظریه های مختلفی مطرح و تحقیقات متنوعی در این راستا به انجام رسیده است. نظریه مک میلیون مناسب برای واکاوی مشارکت کشاورزان در نظام مدیریت آبیاری تشخیص داده شد و در این پژوهش بکار گرفته شد. این تحقیق با هدف تبیین عوامل موثر بر انگیزش کشاورزان برای مشارکت در مدیریت آبیاری و تعیین موانع موجود، در شبکه آبیاری سد درودزن استان فارس با استفاده از روش پیمایش اجرا شد. آزمودنی های این تحقیق شامل ۲۷۰ نفر از کشاورزان، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار سنجش این پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی صوری (Face validity) آن توسط اساتید فن و صاحبنظران مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین پایایی (Reliability) از مطالعه راهنما (Pilot study) استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که از بین ۵ نوع عوامل انگیزشی، انگیزه معامله گری بیشترین تاثیر را روی انگیزش کشاورزان برای مشارکت در مدیریت آبیاری ایفا می کند. از بین متغیرهای مستقل ، نگرش نسبت به مسئولین و کارشناسان سازمان آب، نگرش نسبت به مسئولین و کارشناسان مرکز خدمات کشاورزی و میزان مراجعه به مرکز خدمات، میزان اجتماعی بودن افراد، نگرش نسبت به کارایی اعضای شورای اسلامی، و تعداد اعضای خانواده دارای رابطه معنی دار با میزان انگیزش کشاورزان برای مشارکت در مدیریت آبیاری بود. همچنین نتایج نشان می دهد از دید آزمودنی ها، توزیع ناعادلانه آب در محل، نارضایتی از میراب های سازمان آب و هزینه های مالی بالا مهمترین مشکلات موجود در مدیریت آبیاری می باشند. بر مبنای یافته های تحقیق نهایتا توصیه های عملی برای توسعه مشارکت موثر کشاورزان در مدیریت آبیاری ارائه شده است.

انگیزش کشاورزان, رهیافت مشارکتی, مبانی روانشناختی, مدیریت آبیاری, مشارکت کشاورزان