فرهاد نصرتی نژاد - استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

مقوله دولت در جامعه معاصر ایران، از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه محققان، خصوصآ جامعه شناسان واقع شده است. یکی از معدود مطالعات انجام شده در این زمینه مقاله آقای حمیدرضا جلایی پور است که با عنوان «جامعه و دولت معاصر در ایران: تمهیدی نظری برای ارزیابی تکوین ملت دولت» تلاش می کند به کندوکاوی در خصوص وضعیت ملت دولت در ایران معاصر بپردازد. از آن جا مشارکت جامعه علمی در این خصوص می توان سویه هایی از ماهیت دولت در تاریخ ایران معاصر را نشان دهد، جستار حاضر، مقاله یادشده را به ارزیابی نشسته و کوشش کرده است تا با نقد مقاله مذکور فتح بابی در این خصوص کرده باشد. تامل در مقاله یادشده نشان از آن دارد که محقق دو مقوله دولت ملت و گذار به دموکراسی و فرازوفرود آن را با هم خلط کرده است. به همین دلیل تعریفی از دولت ملت ارائه داده است که نه با تعاریف اندیشمندان این حوزه همخوان است و نه با واقعیت های تاریخی. گذشته از آن برای پیشبرد پروژه خود از دو نظریه «باربیه» و «گیدنز» استفاده کرده است که اساسآ دو نظریه کاملا متفاوت در باب دولت ملت اند. به دلیل خلط مفهومی یاد شده آن گاه که محقق به قضاوت در باب فرآیند شکل گیری و وضعیت دولت ملت[۱]  در ایران معاصر نشسته، نتوانسته است تحلیلی دقیق از پدیده مذکور در ایران معاصر ارائه دهد.   جستار حاضر تلاش می کند تا با خوانش انتقادی مقاله چارچوبی بدیل در این زمینه ارائه می دهد. [۱] . برخلاف دیدگاه محقق، نویسنده این سطور، به کارگیری واژه دولت ملت به جای واژه ملت دولت رابه دلیل نقش بسیار مهمی که دولت ها در ملت سازی داشته و دارند، مرجح می داند.

دولت ملت, ایران معاصر, دولت مدرن, ملت