غلامرضا جمشیدیها - دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران
علی بقائی سرابی - مربی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن و دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران

این نوشتار به بررسی این معمای رایج در علوم انسانی و اجتماعی می پردازد که آیا ابن خلدون در مقام تبیین گری پدیده های کانونی دانش خود، پوزیتیویست است یا تاریخ گرا؟ در این راستا، ابتدا در قالب چارچوب مفهومی به بیان مشخصه های عمومی پوزیتیویسم و تاریخ گرایی پرداخته می شود. بعد با اتخاذ روش شناسی «مطالعات اسنادی» با استناد به آثار و زندگی نامه ابن خلدون و خوانش های ابن خلدون شناسان به بررسی بخش هایی از آثار وی که با هرکدام از مشخصه های تبیین های پوزیتیویسم و تاریخ گرایی موافق می افتند، پرداخته می شود. در نهایت در خصوص موضع ابن خلدون در مقام تبیین گری پدیده های انسانی و اجتماعی داوری می شود.

معماهای علمی, تاریخ, جامعه شناسی, روش شناسی, تبیین علمی, پوزیتیویسم, تاریخ گرایی, ابن خلدون