علی فتوحی راد - استادیار گروه حقوق موسسه آموزش عالی خراسان

امضای سند تجاری تحت هر عنوانی که صورت گیرد برای امضاکننده ایجاد تعهد می کند که در لسان قانونگذار، دکترین و رویه قضایی از آن به «تعهد براتی» یاد می شود. هر چند در مورد مفاد، زمان ایجاد، شرایط و آثار این تعهد بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. مفاد تعهد براتی مدیون سند، پرداخت نمودن و مفاد تعهد براتی مسئولان تضمین پرداخت شدن است. در مورد زمان ایجاد این تعهد، برخی آن را نوعی تبدیل تعهد و ناظر به مرحله صدور و برخی دیگر کارکرد آن را در هر یک از مراحل صدور و ظهرنویسی به عنوان ابزار پرداخت شناسایی نموده اند. اما در مقابل برخی دیگر شرایط و زمان ایجاد آن را ناظر به روابط حقوقی پس از انتقال دانسته اند. با توجه به تفاوت مفاد تعهد براتی هر یک از مدیونین با مسئولان سند تجاری و اختلاف نظر در مورد زمان ایجاد آن، تحلیل جامع و درست این تعهد و بازشناسی آن از دین و سایر مفاهیم مرتبط، راهگشای بسیاری از نکات ابهام مربوط به تعهد ناشی از امضای سند تجاری و لزوم حمایت از دارنده با حسن نیت سند تجاری است که آن را به عنوان ابزار پرداخت پذیرفته است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی بر این فرضیه استوار است که تعهد براتی در اسناد تجاری موضوعیت داشته و به صرف صدور و تسلیم سند تجاری برای صادرکننده ایجاد می گردد و نمی توان ایجاد تعهد یاد شده را فرع بر انتقال سند تجاری دانست؛ چه آنکه پذیرفته نیست عمل حقوقی دیگری (ظهرنویس) برای صادرکننده سبب تحول مسئولیت وی یا ایجاد نوع خاصی از مسئولیت گردد. اما تعهد براتی مسئولان سند تجاری هر چند به صرف امضا ایشان تحقق می یابد اما استفاده و استناد به آن توسط دارنده مشروط به تحقق شرایط مقرر قانونی است و الا سبب رهایی وی از مسئولیت ناشی از امضای سند تجاری می شود.

سند تجاری، صدور، ظهرنویسی، تعهد براتی، مدیون، مسئول، مسئولیت مطلق و مشروط